یافته‌های نوین در تغذیه چربی‌ها در جیره گاو شیری

نویسنده: مهندس محمدرضا منصوریان

شرکت تعاونی دانش‌بنیان "کیمیا دانش الوند" جهت پیوند دادن تحقیقات دانشگاهی در زمینه علوم دام و طیور با بخش صنعت، هدفمند نمودن تحقیقاتی متناسب با نیازهای صنعت دام و طیور کشور و در نتیجه شکوفایی و پیشرفت هرچه بیشتر این صنعت در کشور از سال 1390 آغاز به کار نمود.
اعضای این شرکت از اساتید و دانش آموختگان جوان و با انگیزه دانشگاه تهران و پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران می‌باشند که از دانش و تجربه کافی و نیز ارتباط عمیق با این صنعت جهت تحقق اهداف فوق برخوردارند. 
در گام نخست، این شرکت موفق به تولید و معرفی نسل جدیدی از پودر چربی محافظت شده با کیفیت برتر با نام تجاری "پرشیا فَت" گردید.
در حال حاضر نیاز عمده صنعت دام و طیور کشور به این محصول از کشور مالزی وارد می‌شود.
این شرکت در ادامه، موفق به تولید مجموعه متنوعی از پودر چربی برای مصرف در تغذیه دام، طیور و آبزیان شد، که شامل محصولات زیر است: 
• پودر چربی کلسیمی پرشیا فَت 
• پودر چربی خالص پرشیا فَت سیلور 
• پودر چربی کلسیمی پرشیا فَت امگا 3 
• پودر چربی کلسیمی پرشیا فَت امگا 6 
• پودر چربی کلسیمی پرشیا فَت امگالین 
• پودر چربی مخصوص آبزیان پرشیا آکوا 
• پودر چربی پرشیا فَت مخصوص طیور 
• روغن مخصوص طیور پرشیا اویل
اطلاعات تکمیلی در سایتwww.persiafat.ir  موجود است.

در راستای تحقق اهداف شرکت کیمیا دانش الوند، یازدهمین سمینار علمی آموزشی این شرکت در 25 اردیبهشت 1397 در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و با حضور تعداد زیادی از کارشناسان، مدیران و مشاوران فارم‌های صنعتی کشور و هدلینگ‌های پارس و کمیته‌امداد و ... برگزار شد که گزیده آن از نظر می‌گذرد:

عملیاتی شدن بیش از 20 طرح تحقیقاتی

دکتر حسین مروج، استاد گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و عضو هیات مدیره شرکت کیمیا دانش الوند، در این سمینار درخصوص تاریخچه این شرکت گفت: این شرکت براساس نتایج طرح‌های علمی پژوهشی دانشگاهی فعالیت خود را شروع کرد که برهمین اساس بیش از 20 طرح تحقیقاتی تاکنون اجرا شده و چندین طرح در دست اجرا در زمینه‌های استفاده شده از پودر چربی‌های "پرشیافت" و دیگر محصولات این شرکت در پرورش دام و طیور است.
وی با برشمردن رسالت‌های این شرکت افزود: پیوند دانشگاه و صنعت، تولید ملی با کیفیت، اشتغال‌زایی، برگزاری سمینارهای علمی-آموزشی، کاهش واردات و افزایش صادرات از جمله اهداف مد نظر این شرکت است. این عضو هیات مدیره شرکت کیمیا دانش الوند با اشاره به سمینارهای برگزار شده از سوی این شرکت اظهار داشت: تاکنون بیش از 11 سمینار علمی-آموزشی در استان های مشهد، قم، اصفهان، قزوین، شیراز، تبریز و کرج برگزار شده که امیدواریم تداوم داشته باشد.

تنها راه، افزایش قابلیت تولید

دکتر حامد خلیل‌وندی، عضو هیات علمی گروه علوم دامی دانشگاه ارومیه و عضو هیات مدیره شرکت کیمیا دانش الوند، در این سمینار هدف از پرورش گاوها را تأمین پروتئین حیوانی دانست و گفت: با توجه به رشد جمعیت، صنعت دامپروری درحال حاضر با چالش‌های زیادی مواجه است که از آن جمله می‌توان به مقدار زمین‌های قابل کشت و قابل آبیاری، میزان آب در دسترس و حتی رقابت بین انسان و دام در زمینه مصرف برخی از اقلام اشاره کرد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه تخمین زده شده در 50 سال آینده جمعیت زمین به بیش از 10 میلیارد نفر برسد، راه‌های متفاوتی برای فائق آمدن بر چالش تأمین انرژی، پیش روی بشر است که در صنعت دامپروری تنها راه، فعالیت در ارتباط با افزایش قابلیت تولیدی با توجه به ظرفیت موجود است.
این عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه، با تشریح دوره تعادل منفی انرژی تصریح کرد: بدون توجه به ظرفیت دریافت انرژی توسط گاو، افزایش تولید شیر متعاقب پیام‌های هورمونی افزایش پیدا میکند که مهم‌ترین دلیل آن افزایش نیازهای بافت ترشحی پستانی حیوان است.
خلیل‌وندی با تأکید بر افزایش پتانسیل ژنتیکی تولید در گاوها، استفاده از مکمل‌های چربی با پروفایل‌های خاص در هر دوره از زندگی دام‌ها برای تأمین نیاز اسیدهای چرب ضروری و حمایت از متابولیسم بهتر حیوان را، تحت عنوان تغذیه هوشمند اسیدهای چرب معرفی کرد.
نیاز به امگا 3 به‌صورت محافظت شده و قابل جذب در روده یکی از مزایای استفاده از پودر چربی‌های کلسیمی غنی از امگا3 به فرم‌های لینولنیک اسید (پودر چربی پرشیا لین) یا غنی از EPA و DHA (پودر چربی پرشیافت امگا 3) است. دکتر خلیل‌وندی به مقایسه نقش اسید استئاریک و اسید پالمیتیک در متابولیسم گاو پرداخت و با بیان اینکه نتایج تحقیقات متا آنالیز و مروری که حاصل چندین سال تحقیق و تعداد زیادی مقاله است نشان می‌دهد، نقش انرژی‌زایی و قابلیت هضم این دو اسید چرب تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارد ولی انباشت اسید پالمیتیک در کبد گاو و نقش التهاب‌زایی آن موجب افزایش ریسک استفاده زیاد از مکمل‌های چربی با سطح بالای پالمیتیک در جیره‌های شیرده می‌شود. لذا نسبت مناسب پالمیتیک به استئاریک در مکمل‌ها شاخص بسیار مهمی در کیفیت مکمل چربی است. سهم مساوی یا بیشتر استئاریک سلامت بیشتر دام با حفظ تولید را موجب می‌شود. ن‌های مشهد، قم، اصفهان، قزوین، شیراز، تبریز و کرج برگزار شده که امیدواریم تداوم داشته باشد.

بهبود بازده تولیدمثلی گاوهای شیری

دکتر عیسی دیرنده، دانشیار گروه علوم دامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، در این نشست دلیل اصلی حذف گاو شیری را مشکلات تولیدمثلی عنوان کرد و درباره تاخیر در چرخه آبستنی گاو گفت: اگر به هر دلیلی، گاو تا 110 روز آبستن نشود و پس از 130 روز این اتفاق صورت گیرد، بیش از 533 هزار تومان ضرر به دامدار وارد می‌شود. وی درخصوص اهمیت پروتکل‌های همزمانی فحلی اظهار داشت: با این روش گاوها وارد برنامه می‌شوند، با راندمان یکسان تلقیح می‌شوند، مشکلات مربوط به فحلیابی از بین می‌رود و عملکرد تولیدمثلی نیز بهتر می‌شود.
این استاد دانشگاه به فاکتورهای اثرگذار در تولیدمثل اشاره کرد و افزود: باروری جنس ماده، اسپرم مورد استفاده، پروتکل مورد استفاده و کاریابی فحل یاب از مواردی است که می‌تواند در نرخ باروری موثر باشد.
دیرنده ادامه داد: به‌منظور افزایش نرخ باروری انتخاب پروتکل همزمان‌سازی مناسب برای هر گروه گاو (زایش اول و چند بار زایش کرده یا تلیسه) جهت تنظیم سطح استروژن و پروژسترون در گامه‌های مختلف چرخه فحلی و نیز بهره‌گیری از امگا 3 جهت بهبود این عملکرد بسیار مهم است. ایشان به توضیح نتایج طرح‌هایی که تیم تحقیقاتی ایشان طی سال‌های اخیر در زمینه مقایسه این پروتکل‌ها انجام داده‌اند پرداخت. 
وی با برشمردن مزایای استفاده از اسیدهای چرب امگا3 اذعان داشت: با توجه به تحقیقات انجام شده، کاهش درصد کیست‌های تخمدانی، بهبود مقاومت به انسولین، از سرگیری زودتر چرخه‌های تخمدانی و کاهش مرگ و میر رویانی ماحصل استفاده از اسیدچرب امگا3 عنوان شده است.

باید به فکر شاخص‌های کیفی شیر باشیم!

دکتر فرهنگ فاتحی، استادیار گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، در این نشست درخصوص وضعیت تأمین غذای گاوهای شیری گفت: سال گذشته از 5/7 میلیون تن ذرت مورد نیاز دام، تنها یک میلیون تن در داخل تولید شد و برای تأمین مابقی به واردات رو آوردیم.
از مقدار کنجاله سویا مورد نیاز نیز از 94/1 میلیون تن مورد نیاز تنها 14/0 میلیون تن در داخل تأمین شد. وی با انتقاد از کیفیت پایین علوفه مصرفی در اکثر فارم‌های ایران ادامه داد: دامدار مجبور است سهم کنسانتره و غله را بالا ببرد تا کاهش کیفیت علوفه تولیدی را جبران کند.
ایشان درخصوص میزان صادرات شیر و محصولات لبنی نیز افزود: بر اساس آمار منتشر شده سال گذشته فقط 85/0 میلیون تن شیر و محصولات لبنی صادر کردیم.فاتحی میزان تولید کمی شیر را کافی دانست و اظهار داشت: با توجه به آمار، میزان تولید شیر کشور در طول سال‌های 2008 تا 2016 از هفت میلیون تن به 6/9 میلیون تن رسید که به نظر از امروز باید به فکر افزایش کیفی شیر تولیدی و افزایش صادرات باشیم.
وی با تأکید بر کم هزینه بودن آنالیز شیر در آزمایشگاه جدید شیر البرز تصریح کرد: سعی میکنیم از هر نمونه شیر اطلاعات گرفته و بیشترین پارامترها را از جمله سلامتی، وضعیت تولید مثلی و عملکرد شکمبه دام مورد آنالیز قرار دهیم.
ایشان با مقایسه پروفایل اسیدهای چرب چند نوع پودر چربی موجود در بازار ایران ازجمله پودر چربی پرشیافت بیان داشت توجه به بهبود اسیدهای چرب مفید در شیر (امگا 3 و امگا 6) و کاهش سهم اسیدهای چرب نامطلوب در تغذیه انسانی(پالمیتیک اسید) با انتخاب آگاهانه مکمل‌های چربی که غنی از امگا 3 و امگا 6 هستند و سطوح پایین‌تر پالمیتیک اسید را دارند میسر خواهد شد. کمک به سلامت جامعه با اصلاح پروفایل اسیدهای چرب شیر امکان‌پذیر است.

باید سرانه مصرف شیر افزایش یابد!

دکتر مهدی دهقان بنادکی، استاد گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و عضو هیات علمی شرکت کیمیا دانش الوند، در این سمینار با بیان این مطلب که تأمین انرژی در گله‌های گاو شیری عمده‌ترین چالش متخصصان علم تغذیه دام بوده، هست و خواهد بود به اهمیت توجه به دوره تعادل منفی انرژی پرداخت.
ایشان به راهکارهای عملی کاهش شدت و طول دوره تعادل منفی انرژی پرداخت. وی حجم خوراک مصرفی گاو را 2-5 درصد از وزن بدن آن دانست و اظهار داشت: یک گاو در طول روز حدود 4-6 ساعت صرف خوردن میکند و 6-8 ساعت درحال نشخوار کردن است.
این عضو هیات مدیره شرکت کیمیا دانش الوند به راهکارهای افزایش تغذیه‌ای خوراک دام اشاره کرد و افزود: TMR با کیفیت تازه، خوراک‌دهی 3-5 بار در روز، به حداقل رساندن مدت زمانی که گاو به خوراک دسترسی ندارد، جمع‌آوری پس‌مانده آخور، کاهش هزینه خوراک گاو، انتخاب بهترین نوع یونجه برای حساس‌ترین و پرنیاز‌ترین دام و تشویق به خوردن با گذاشتن سایه‌بان و تأمین رطوبت در محل آخور می‌تواند بازدهی را بالا ببرد.
ایشان به بیان آخرین دستاوردهای تیم تحقیقاتی خود در دانشگاه تهران و نیز مقالات اخیر در زمینه تغذیه مکمل‌های خاص چربی در دوره‌های مختلف پرورش دام از جمله گوساله‌های شیرخوار، گاوهای آماده زایش، گاوهای تازهزا و گاوهای پرتولید پرداخت.
دکتر دهقان بیان کرد طی دهه اخیر تغییرات چشمگیری در علم تغذیه دام در زمینه تعیین نیازهای خاص و اهمیت اسیدهای چرب حاصل شده است که این موجب می‌شود دیگر توجه و تأمین چربی خام به‌عنوان یک شاخص کلی در تنظیم جیره‌ها مهم نباشد بلکه توجه به تأمین اسیدهای چرب خاص، نسبت امگا 3 به امگا 6 و نیز نوع امگا 3 در جیره به‌عنوان شاخص‌های نوین در تغذیه چربی مد نظر باشد. 
دکتر دهقان مشکل اصلی صنعت گاو شیری را کاهش مصرف شیر در جامعه دانست و خاطرنشان کرد: طبق گزارش‌های فائو، میانگین سرانه مصرف شیر کشور نزدیک به 70 کیلو (حدود نصف سرانه مصرف جهان) است که فعالان دامپروری باید با فرهنگ‌سازی، مصرف آن را در جامعه افزایش دهند

 نشریه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۱۹ - سال 1397