پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬شیری،‭ ‬كارآفرینی‭ ‬و‭ ‬ثروت
پرورش‭ ‬صنعتی‭ ‬الاغ

مهندس محمدرضا منصوریان

اگرچه‭ ‬الاغ‭ ‬در‭ ‬بیشتر‭ ‬فرهنگ‌ها،‭ ‬نمادی‭ ‬از‭ ‬حماقت‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬آن،‭ ‬در‭ ‬ظاهر،‭ ‬به‭ ‬نیكی‭ ‬یاد‭ ‬نمی‌شود‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬خدمات‭ ‬باربری،‭ ‬امروزه‭ ‬به‭ ‬خواص‭ ‬ممتاز‭ ‬دیگری‭ ‬از‭ ‬شیر‭ ‬و‭ ‬گوشت‭ ‬تا‭ ‬روان‭ ‬درمانی‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬پی‭ ‬برده‌اند‭. ‬در‭ ‬زندگی‭ ‬نیاكان‭ ‬ما‭ ‬نیز‭ ‬الاغ‭ ‬جایگاه‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬داشت‭ ‬به‭ ‬طوری‭ ‬كه‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬ضرب‭ ‬المثل‌های‭ ‬مختلفی‭ ‬كه‭ ‬با‭ ‬تكیه‭ ‬بر‭ ‬نام‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬ساخته‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬نشان‭ ‬از‭ ‬حضور‭ ‬و‭ ‬تاثیر‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬زندگی‭ ‬روزمره‭ ‬آدم‌ها‭ ‬داشته‌است‭.‬
در‭ ‬طب‭ ‬سنتی‭ ‬ایران‭ ‬نیز‭ ‬نقش‭ ‬قابل‌توجهی‭ ‬را‭ -‬پیش‭ ‬از‭ ‬به‭ ‬فكر‭ ‬افتادن‭ ‬اروپاییان‭- ‬ایفا‭ ‬می‌كرده‭ ‬به‭ ‬نحوی‭ ‬كه‭ ‬از‭ ‬دود‭ ‬كردن‭ ‬سرگین‭ ‬الاغ‭ ‬ماده‭ ‬‭-‬عنبر‭ ‬نسارا‭- ‬برای‭ ‬درمان‭ ‬عفونت‌ها‭ ‬استفاده‭ ‬می‌شد‭ ‬كه‭ ‬هنوز‭ ‬نیز‭ ‬برخی‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬روش،‭ ‬با‭ ‬سینوزیت‭ ‬و‭ ‬سرماخوردگی‭ ‬مبارزه‭ ‬می‌كنند‭!‬
تجویز‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬برای‭ ‬كودكانی‭ ‬كه‭ ‬مادرانشان‭ ‬شیر‭ ‬ندارند‭ ‬و‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬مصرف‭ ‬شیر‭ ‬گاو‭ ‬و‭ ‬گوسفند‭ ‬نیز‭ ‬حساسیت‭ ‬داشتند‭ ‬از‭ ‬دیگر‭ ‬موارد‭ ‬قابل‌توجه‭ ‬آورده‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬طب‭ ‬سنتی‭ ‬است‭. ‬ اما‭ ‬از‭ ‬آنجاییكه‭ ‬پرورش‭ ‬و‭ ‬اهلی‭ ‬كردن‭ ‬هر‭ ‬حیوانی‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬زمان‭ ‬و‭ ‬رفتارشناسی‭ ‬آن‭ ‬دارد‭ ‬بر‭ ‬همین‭ ‬اساس‭ ‬به‭ ‬سراغ‭ ‬یكی‭ ‬از‭ ‬متخصصان‭ ‬امر‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬نیز‭ ‬تالیفات‭ ‬ارزشمند‭ ‬و‭ ‬كاربردی‭ ‬را‭ ‬داشتند،‭ ‬رفتیم‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬می‌گذرد‭.‬
معاون‭ ‬تولیدات‭ ‬دامی‭ ‬حامی‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ
ا‭ ‬هدف‭ ‬كارآفرینی‭ ‬و‭ ‬درآمدزایی
مهندس‭ ‬محمدصادق‭ ‬لطفی‌پور،‭ ‬كارشناس‌ارشد‭ ‬علوم‌دامی‭ ‬از‭ ‬ایتالیا‭ ‬و‭ ‬عضو‭ ‬هیات‌علمی‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬كشور،‭ ‬با‭ ‬اشاره‭ ‬به‭ ‬كتاب‭ ‬"پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬برای‭ ‬تولید‭ ‬شیر"‭ ‬كه‭ ‬اخیرا‭ ‬به‭ ‬قلم‭ ‬وی‭ ‬منتشر‭ ‬شده‭ ‬به‭ ‬نشریه‭ ‬گفت‭: ‬رئیس‭ ‬پیشین‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬كشور،‭ ‬دكتر‭ ‬مرتضی‭ ‬رضایی،‭ ‬بر‭ ‬مطالب‭ ‬این‭ ‬كتاب‭ ‬كاملاً‭ ‬اشراف‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬این‭ ‬كتاب‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬انتشار‭ ‬از‭ ‬نظرشان‭ ‬گذشت‭. ‬ لازم‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬اطلاع‭ ‬برسانم‭ ‬این‭ ‬كتاب‭ ‬به‌عنوان‭ ‬اثری‭ ‬نوین‭ ‬با‭ ‬امكانات‭ ‬و‭ ‬حمایت‌های‭ ‬مسئولین‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬كشور‭ ‬آماده‭ ‬شد‭. ‬وی‭ ‬ادامه‭ ‬داد‭: ‬این‭ ‬كتاب‭ ‬كاربردی،‭ ‬توضیحات‭ ‬مبسوط‭ ‬و‭ ‬لازم‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬افرادی‭ ‬كه‭ ‬قصد‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬شیری‭ ‬را‭ ‬دارند،‭ ‬داده‭ ‬است‭. ‬
ابلاغ‭ ‬دستورالعمل‭ ‬واحدهای‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬شیری
این‭ ‬عضو‭ ‬هیات‭ ‬علمی‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬با‭ ‬تایید‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬كه‭ ‬دستورالعمل‭ ‬واحدهای‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬شیری‭ ‬به‭ ‬همه‭ ‬استان‌ها‭ ‬ابلاغ‭ ‬شده،‭ ‬افزود‭: ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬نظرات‭ ‬متفاوت‭ ‬در‭ ‬رابطه‭ ‬با‭ ‬مصرف‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ - ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬اینكه‭ ‬شیر‭ ‬و‭ ‬گوشت‭ ‬الاغ‭ ‬مكروه‭ ‬است‭ - ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬استفتائات‭ ‬آیت‌الله‭ ‬صافی‌گلپایگانی،‭ ‬آیت‌الله‭ ‬مكارم‌شیرازی‭ ‬و‭ ‬آیت‌الله‭ ‬نوری‌همدانی‭ ‬مصرف‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬برای‭ ‬بهره‌برداری‭ ‬از‭ ‬خواص‭ ‬آن‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬تجویز‭ ‬پزشك‭ ‬بدون‭ ‬اشكال‭ ‬است‭.‬
لطفی‌پور‭ ‬با‭ ‬اشاره‭ ‬به‭ ‬اینكه‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬در‭ ‬طب‭ ‬سنتی‭ ‬ایران‭ ‬جایگاه‭ ‬خاصی‭ ‬دارد،‭ ‬اظهار‭ ‬داشت‭: ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬شباهت‭ ‬بسیار‭ ‬بالایی‭ ‬به‭ ‬شیر‭ ‬انسان‭ ‬دارد‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬جهت‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬وسیع‭ ‬در‭ ‬كشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬به‌عنوان‭ ‬جایگزین‭ ‬شیر‭ ‬انسان‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‌گیرد‭. ‬
برخی‭ ‬از‭ ‬نوزادان‭ ‬به‭ ‬پروتئینی‭ ‬به‌نام‮«‬بتا‭ ‬لاكتوگلبولین‮»‬‭-‬Beta-Lactoglobulin‭- ‬كه‭ ‬در‭ ‬شیرخشك‌های‭ ‬حاصل‭ ‬از‭ ‬شیر‭ ‬گوسفند‭ ‬و‭ ‬گاو‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬دچار‭ ‬حساسیت‭ ‬می‌شوند‭. ‬این‭ ‬پروتئین‭ ‬در‭ ‬شیر‭ ‬انسان‭ ‬وجود‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬شیر‭ ‬تك‌سمیان‭ ‬مانند‭ ‬الاغ‭ ‬نیز‭ ‬بسیار‭ ‬كم‭ ‬است‭. ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬بهترین‭ ‬جایگزین‭ ‬می‌تواند‭ ‬برای‭ ‬كودكان‭ ‬مبتلا‭ ‬به‭ ‬آلرژی،‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬باشد‭.‬
اروپا‭ ‬خواهان‭ ‬شیر‭ ‬الاغ
وی‭ ‬با‭ ‬اذعان‭ ‬به‭ ‬فعالیت‌های‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬در‭ ‬خصوص‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬در‭ ‬كشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬گفت‭: ‬كشور‭ ‬ایتالیا‭ ‬در‭ ‬حال‌حاضر‭ ‬نزدیك‭ ‬به‭ ‬800‭ ‬واحد‭ ‬تولید‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬دارد‭ ‬چراكه‭ ‬این‭ ‬شیر‭ ‬در‭ ‬كشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬بسیار‭ ‬مورد‭ ‬استقبال‭ ‬مردم‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬علاوه‌بر‭ ‬مصرف‭ ‬خوراكی‭ ‬به‭ ‬واسطه‭ ‬عقب‭ ‬انداختن‭ ‬پیری‭ ‬دارای‭ ‬مصارف‭ ‬بهداشتی‭ -‬به‭ ‬صورت‭ ‬تولید‭ ‬صابون‭ ‬و‭ ‬كرم‌صورت‭ ‬برای‭ ‬بانوان‭- ‬نیز‭ ‬می‌باشد‭ ‬و‭ ‬شاید‭ ‬بر‭ ‬همین‭ ‬اساس‭ ‬نیز‭ ‬كشور‭ ‬تركیه‭ ‬اهتمام‭ ‬زیادی‭ ‬به‭ ‬پرورش‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬به‭ ‬كار‭ ‬بسته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬صادرات‭ ‬خوبی‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬به‭ ‬كشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬دارد‭.‬
این‭ ‬كارشناس‭ ‬ارشد‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬با‭ ‬برشمردن‭ ‬خواص‭ ‬دیگر‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬بیان‭ ‬داشت‭: ‬این‭ ‬شیر‭ ‬برای‭ ‬بیمارانی‭ ‬كه‭ ‬از‭ ‬زخم‭ ‬معده‭ ‬و‭ ‬سیاه‭ ‬سرفه‭ ‬رنج‭ ‬می‌كشند‭ ‬نیز‭ ‬مناسب‭ ‬است‭.‬
لطفی‌پور‭ ‬قیمت‭ ‬هر‭ ‬لیتر‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬را‭ ‬30‭ ‬تا‭ ‬45‭ ‬هزار‭ ‬تومان‭ ‬برای‭ ‬تولیدكننده‭ ‬عنوان‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬افزود‭: ‬صنعتی‭ ‬نبودن‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬واحدهای‭ ‬تولیدی‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬كم‭ ‬تعداد‭ ‬بودن‭ ‬مراكز‭ ‬استاندارد‭ ‬از‭ ‬دلایل‭ ‬اصلی‭ ‬بالا‭ ‬بودن‭ ‬قیمت‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭ ‬اما‭ ‬باید‭ ‬توجه‭ ‬داشت‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬الاغ‌های‭ ‬معمولی‭ ‬و‭ ‬اصلاح‌نژاد‭ ‬نشده‭ ‬حداكثر‭ ‬2‭ ‬لیتر‭ ‬شیر‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬گرفت‭ ‬ولی‭ ‬الاغ‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬دوشش،‭ ‬بین‭ ‬300 - 750‭ ‬سی‭ ‬سی‭ ‬شیر‭ ‬عرضه‭ ‬كند‭.‬
وی‭ ‬در‭ ‬خصوص‭ ‬نحوه‭ ‬اخذ‭ ‬مجوز‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬شیری‭ ‬گفت‭: ‬افرادی‭ ‬كه‭ ‬به‌دنبال‭ ‬مجوز‭ ‬هستند‭ ‬باید‭ ‬بدانند‭ ‬كه‭ ‬تعداد‭ ‬قابل‌قبول‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬سازمان‭ ‬نظام‭ ‬مهندسی‭ ‬برای‭ ‬پرورش،‭ ‬حداقل‭ ‬50‭ ‬راس‭ ‬الاغ‭ ‬ماده‭ ‬در‭ ‬زمینی‭ ‬به‭ ‬وسعت‭ ‬نزدیك‭ ‬به‭ ‬یك‭ ‬هكتار‭ ‬است‭.‬
این‭ ‬عضو‭ ‬هیات‌علمی‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬علوم‭ ‬دامی‭ ‬با‭ ‬تاكید‭ ‬بر‭ ‬انجام‭ ‬تحقیقات‭ ‬درباره‭ ‬پرورش‭ ‬نژادهای‭ ‬برتر‭ ‬الاغ‭ ‬شیری‭ ‬در‭ ‬كشور‭ ‬اظهار‭ ‬داشت‭: ‬زمینه‌های‭ ‬تحقیقاتی‭ ‬در‭ ‬رابطه‭ ‬با‭ ‬شناخت‭ ‬الاغ‭ ‬شیری،‭ ‬گونه‌های‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬كشور‭ ‬و‭ ‬پیدا‭ ‬كردن‭ ‬جایگزینی‭ ‬برای‭ ‬شیر‭ ‬الاغ‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬الاغی‭ ‬دست‭ ‬یافت‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬دوشش‭ ‬شیر‭ ‬بیشتری‭ ‬تولید‭ ‬كند‭.‬
لطفی‌پور‭ ‬به‭ ‬تفاوت‭ ‬قیمتی‭ ‬بین‭ ‬الاغ‭ ‬و‭ ‬گاو‭ ‬اشاره‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬ادامه‭ ‬داد‭: ‬در‭ ‬فصل‭ ‬پاییز‭ ‬می‌توان‭ ‬یك‭ ‬الاغ‭ ‬ماده‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬500‭ ‬هزار‭ ‬تومان‭ ‬خریداری‭ ‬كرد‭ ‬اما‭ ‬این‭ ‬قیمت‭ ‬برای‭ ‬یك‭ ‬گاو‭ ‬شاید‭ ‬به‭ ‬10‭ ‬برابر‭ ‬بیشتر‭ ‬نیز‭ ‬برسد؛‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬گاو‭ ‬نهایت‭ ‬تا‭ ‬5‭ ‬شكم‭ ‬می‌تواند‭ ‬تولید‭ ‬نسل‭ ‬كند‭ ‬اما‭ ‬الاغ‭ ‬تا‭ ‬20‭ ‬شكم‭ ‬امكان‭ ‬زایش‭ ‬دارد‭.‬
وی‭ ‬با‭ ‬توضیح‭ ‬درخصوص‭ ‬خوراك‭ ‬و‭ ‬دوره‭ ‬زایش‭ ‬الاغ،‭ ‬افزود‭: ‬خوراك‭ ‬اصلی‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬كاه‭ ‬است‭. ‬الاغ‭ ‬در‭ ‬18‭ ‬ماهگی‭ ‬به‭ ‬بلوغ‭ ‬جنسی‭ ‬می‌رسد‭ ‬و‭ ‬معمولا‭ ‬سالی‭ ‬یك‭ ‬كره‭ ‬به‭ ‬دنیا‭ ‬می‌آورد‭ ‬و‭ ‬دوران‭ ‬شیردهی‭ ‬الاغ‭ ‬ماده‭ ‬ 4 - 6‭ ‬ماه‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬اول‭ ‬شیردهی‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬میانگین‭ ‬روزانه‭ ‬5/2‭ ‬درصد‭ ‬وزن‭ ‬بدنش‭ ‬شیر‭ ‬می‌دهد‭ ‬كه‭ ‬این‭ ‬میزان‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬دوم‭ ‬به‭ ‬5/3‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬چهارم‭ ‬و‭ ‬پنجم‭ ‬به‭ ‬2‭ ‬درصد‭ ‬می‌رسد‭.‬ این‭ ‬كارشناس‌ارشد‭ ‬علوم‭ ‬دامی،‭ ‬الاغ‌ها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سه‭ ‬دسته‭ ‬معمولی،‭ ‬باركش‭ ‬و‭ ‬مینیاتوری‭ ‬تقسیم‌بندی‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬اذعان‭ ‬داشت‭: ‬بزرگترین‭ ‬نژاد‭ ‬این‭ ‬حیوان،‭ ‬الاغ‭ ‬نژاد‭ ‬ماموت‭ ‬امریكایی‭ ‬–‭ ‬تا‭ ‬174‭ ‬سانتیمتر‭ ‬قد‭ ‬–‭ ‬و‭ ‬كوچك‌ترین‭ ‬آن‭ ‬نژاد‭ ‬مینیاتوری‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬بسیار‭ ‬باهوش‭ ‬است‭.‬
حكم‭ ‬مصرف‭ ‬گوشت‭ ‬الاغ
وی‭ ‬درباره‭ ‬پرورش‭ ‬الاغ‭ ‬به‌منظور‭ ‬تولید‭ ‬گوشت‭ ‬گفت‭: ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬استفتائات‭ ‬علمای‌عظام،‭ ‬مصرف‭ ‬گوشت‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬اگر‭ ‬با‭ ‬اطلاع‌رسانی‭ ‬قبلی‭ ‬باشد‭ ‬كراهت‭ ‬دارد‭ ‬ولی‭ ‬معصیت‭ ‬محسوب‭ ‬نمی‌شود‭. ‬لذا‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬بالا‭ ‬بودن‭ ‬قیمت‭ ‬گوشت‭ ‬گوسفند‭ ‬و‭ ‬گاو‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬لزوم‭ ‬تامین‭ ‬پروتئین‭ ‬در‭ ‬سبد‭ ‬غذایی‭ ‬افراد‭ ‬كم‌درآمد،‭ ‬شاید‭ ‬بتوان‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬نیاز‭ ‬جامعه‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬مصرف‭ ‬گوشت‭ ‬الاغ‭ ‬تامین‭ ‬نمود؛‭ ‬البته‭ ‬در‭ ‬غیر‭ ‬این‭ ‬صورت‭ ‬نیز‭ ‬گوشت‭ ‬الاغ‭ ‬برای‭ ‬مصارف‭ ‬غیرخوراكی‭ -‬صنعتی–‭ ‬می‌تواند‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬گیرد‭.‬
لطفی‌پور‭ ‬با‭ ‬برشمردن‭ ‬خصوصیات‭ ‬عمومی‭ ‬جایگاه‭ ‬نگهداری‭ ‬الاغ‭ ‬اظهار‭ ‬داشت‭: ‬خشك‭ ‬بودن،‭ ‬برخورداری‭ ‬از‭ ‬هوای‭ ‬پاك‭ ‬و‭ ‬كافی،‭ ‬وسعت‭ ‬فضا‭ - ‬فراهم‭ ‬بودن‭ ‬امكان‭ ‬تغذیه‭ ‬به‭ ‬بهترین‭ ‬وجه،‭ ‬قابلیت‭ ‬كنترل‭ ‬روشنایی‭ ‬و‭ ‬آسایش‭ ‬و‭ ‬امنیت‭ ‬حیوان‭ ‬از‭ ‬جهات‭ ‬مختلف‭ ‬از‭ ‬شروط‭ ‬اصلی‭ ‬پرورش‭ ‬این‭ ‬حیوان‭ ‬مفید‭ ‬است‭.‬
نشریه دام و کشت و صنعت - شماره  ۲۲۱ - سال ۱۳۹۷