روشا علیزاده
عبارت کوتاه و دو واژهای «امنیت غذایی» کهاین روزها بنا به دلایلی از قبیل افزایش جمعیت جهانی، تغییر اقلیم، خشکسالیهای دراز مدت، بیابانی شدن اراضی کشاورزی، جهتدار شدن مبحث غذا به سمت سیاسیگری، کاهش آب زراعی و موضوعاتی ازاین دست از زبان بسیاری از مسئولان داخلی و جهانی شنیده میشود، مقولهای بینالمللی است که هر یک از کشورها بنا بر شرایط خود، آن را مطابق تمایلات و امکانات قابل دسترسی خود تعریف میکند.
از هنگامیکه عوامل فوق الذکر خط فاصلهای بین جوامع تولیدکننده موادغذایی و نیازمندان به غذا به وجود آوردهاند، هر روزه اگر نه، اما همه ساله، نگرانی از سیرکردن شکم ساکنان زمین مبدل به مسئلهای قابل طرح برای بسیاری از مسئولان جوامع بشری شده، چنانکه سازمان ملل از طریق FAO، یکی از رصدکنندگان وضعیت تولید غذا در جهان است و از این بابت، هشدارهای لازم را ارایه میدهد.
بر اساس آمارهای ارایه شده، بین 800 میلیون تا حدود یک میلیارد نفر از گرسنگی و سوء تغذیه، به ویژه در کشورهای فقیر که اکثراٌ در افریقا زندگی میکنند، رنج میبرند واین درحالی است که بنابرهمان آمارها، در کشورهای توسعه یافته و تولیدکننده موادغذایی، در حدود یک سوم ازاین محصولات که معادل سیرکردن همان شکمهای گرسنه است به صورت ضایعات از بین میرود. دراین جا اندیشههای سیاسی–اقتصادی، اولاتر از تفکرات انسانی و مقولههای رعایت عدالت جلوه میکند و لذا تامین غذا برای همه تا اندازهای غیرواقعی و ریاکارانه نمود مییابد.
مقوله امنیت غذایی اما در کشور ما نیز ازاین قاعده مستثنا نیست، چرا که در ابتدا یک سر آن به نوع تفکر مسئولان و به ویژه متولیان وزرات جهاد کشاورزی متصل است و طرف دیگر به آنهایی که باید در زیر چتر این امنیت غذایی قرار گیرند، ارتباط پیدا میکند.
چالشی که در پارهای موارد مسئولان مربوطه را دچار گمراهی مینماید، اندیشه تامین موادغذایی در داخل کشور از نوع "به هر قیمت" است، که برای توجیه این رفتار، از «خودکفایی» و «توسعه پایدار» نام میبرند، اگر چه دستیابی بهاین دو راهبرد فی النفسه قابل قبول میباشد، اما با امنیت غذایی به شکل جامع آن منافات دارد. بنابرگفتههای مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، در سال 1395، مقدار 117 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید کردهایم، اما بنابر آمارهایی که البته از منابع رسمیتایید نشدهاند، افزون بر 800 هزار نفر ازکودکان زیر 6 سال کشور در استانهای کرمان، هرمزگان، خوزستان،ایلام و سیستان و بلوچستان از سوء تغذیه رنج میبرند، که به ویژه به دلیل فقر مالی خانوادهها، امکان دسترسی به غذای کافی را ندارند.
برای مطالعه مطلب «عدو شود سبب خیر، اگر خدا بخواهد» کلیک کنید
قطعاًٌ چنین شرایطی در سایر استانهای محروم کشور از قبیل کردستان، چهار محال و بختیاری ، خراسان جنوبی، لرستان و... نیز وجود دارد و آمار واقعی بیش از این است، چراکه روستائیان 20 استان کشور زیرخط فقر زندگی میکنند.
دراین جا و با توجه به آمار فوق، عبارت امنیت غذایی معنی خود را از دست میدهد، چرا که ایجاد امنیت غذایی نه به مفهوم اتکا به تولید داخل، بلکه دسترسی آسان، ارزان و در هر زمان برای هر فرد به مواد غذایی میباشد که در کشور ما به علت فقر حاکم در اکثریتی از افراد جامعه قابل دستیابی نیست.
اگر ما به جای 117 میلیون تن، 200 میلیون تن انواع موادغذایی تولید کنیم، اما اکثریت مردم توانایی خرید آن را نداشته باشند، امنیت غذایی بیمعنی میشود. ضریب خوداتکایی کشور در تامین کالاهای اساسی که زمانی ادعا میشد در حدود 90 درصد است، هم اکنون در خوشبینانهترین حالت، به 70 درصد نمیرسد، چرا که هنوز، تراز بازرگانی محصولات کشاورزی منفی 3/8 میلیارد دلار است.
در وضعیت محدودیت منابع آب و خاک و نهادهها در کشور، اصرار بر تولید تمام مواد غذایی در داخل ناممکن است، ضمن آن که محاسبه مقایسهای در هزینههای قیمت تمام شده تولیدات داخلی و واردات، اغلب نادرست از آب در میآید. بدیهی است که اگر چه تمام کشورها سعی در خودکفایی و تقویت اقتصاد خود دارند، اما به علت متنوع بودن نیازها و ناممکن بودن تولید آنها در هر کشور، مبادلات تجاری با رعایت اولویتها و نیازسنجیها، امری الزامیاست.
درحالی که ما 92 درصد از روغن، بیش از 75 درصد از ذرت، 90 درصد از کنجاله سویا، و به همین نسبت از سایر مواد نظیر کره و غیره را وارد میکنیم، ایجاد امنیت غذایی از طریق تولید داخل، کلامی نادرست است و چنانچه تاکید براین امنیت داشته باشیم، باید به ارتقاء قدرت خرید مردم، فقرزدایی، ایجاد اشتغال، خودداری از مصرف کردن سرمایههای ملی در امور غیرمولد و برقراری ساز و کارهای واقعی در امنیت غذایی بپردازیم که در غیر آن صورت آن چه دراین مقوله گفته میشود اظهاراتی برای خالی نبودن عریضه بوده و هیچ پشتوانه اجرایی ندارد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۴ - سال ۱۳۹۶
ماهنامه دام و کشت و صنعت پنجره ای به آگاهی و دانش
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com