بازتعریف در‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی

روشا‭ ‬علیزاده

عبارت‭ ‬کوتاه‭ ‬و‭ ‬دو‭ ‬واژه‌ای‭ ‬‮«‬امنیت‭ ‬غذایی‮»‬‭ ‬که‌این‭ ‬روزها‭ ‬بنا‭ ‬به‭ ‬دلایلی‭ ‬از‭ ‬قبیل‭ ‬افزایش‭ ‬جمعیت‭ ‬جهانی،‭ ‬تغییر‭ ‬اقلیم،‭ ‬خشکسالی‌های‭ ‬دراز‭ ‬مدت،‭ ‬بیابانی‭ ‬شدن‭ ‬اراضی‭ ‬کشاورزی،‭ ‬جهت‌دار‭ ‬شدن‭ ‬مبحث‭ ‬غذا‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬سیاسی‌گری،‭ ‬کاهش‭ ‬آب‭ ‬زراعی‭ ‬و‭ ‬موضوعاتی‭ ‬از‌این‭ ‬دست‭ ‬از‭ ‬زبان‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬مسئولان‭ ‬داخلی‭ ‬و‭ ‬جهانی‭ ‬شنیده‭ ‬می‌شود،‭ ‬مقوله‌ای‭ ‬بین‌المللی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬یک‭ ‬از‭ ‬کشورها‭ ‬بنا‭ ‬بر‭ ‬شرایط‭ ‬خود،‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬مطابق‭ ‬تمایلات‭ ‬و‭ ‬امکانات‭ ‬قابل‭ ‬دسترسی‭ ‬خود‭ ‬تعریف‭ ‬می‌کند‭. ‬
از‭ ‬هنگامی‌که‭ ‬عوامل‭ ‬فوق‭ ‬الذکر‭ ‬خط‭ ‬فاصله‌ای‭ ‬بین‭ ‬جوامع‭ ‬تولیدکننده‭ ‬موادغذایی‭ ‬و‭ ‬نیازمندان‭ ‬به‭ ‬غذا‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آورده‌اند،‭ ‬هر‭ ‬روزه‭ ‬اگر‭ ‬نه،‭ ‬اما‭ ‬همه‭ ‬ساله،‭ ‬نگرانی‭ ‬از‭ ‬سیرکردن‭ ‬شکم‭ ‬ساکنان‭ ‬زمین‭ ‬مبدل‭ ‬به‭ ‬مسئله‌ای‭ ‬قابل‭ ‬طرح‭ ‬برای‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬مسئولان‭ ‬جوامع‭ ‬بشری‭ ‬شده،‭ ‬چنانکه‭ ‬سازمان‭ ‬ملل‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬FAO،‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬رصدکنندگان‭ ‬وضعیت‭ ‬تولید‭ ‬غذا‭ ‬در‭ ‬جهان‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬بابت،‭ ‬هشدارهای‭ ‬لازم‭ ‬را‭ ‬ارایه‭ ‬می‌دهد‭. ‬
بر‭ ‬اساس‭ ‬آمارهای‭ ‬ارایه‭ ‬شده،‭ ‬بین‭ ‬800‭ ‬میلیون‭ ‬تا‭ ‬حدود‭ ‬یک‭ ‬میلیارد‭ ‬نفر‭ ‬از‭ ‬گرسنگی‭ ‬و‭ ‬سوء‭ ‬تغذیه،‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬در‭ ‬کشورهای‭ ‬فقیر‭ ‬که‭ ‬اکثراٌ‭ ‬در‭ ‬افریقا‭ ‬زندگی‭ ‬می‌کنند،‭ ‬رنج‭ ‬می‌برند‭ ‬و‌این‭ ‬درحالی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬بنابرهمان‭ ‬آمارها،‭ ‬در‭ ‬کشورهای‭ ‬توسعه‭ ‬یافته‭ ‬و‭ ‬تولیدکننده‭ ‬موادغذایی،‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬یک‭ ‬سوم‭ ‬از‌این‭ ‬محصولات‭ ‬که‭ ‬معادل‭ ‬سیرکردن‭ ‬همان‭ ‬شکم‌های‭ ‬گرسنه‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬ضایعات‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬می‌رود‭. ‬در‌این‭ ‬جا‌‭ ‬اندیشه‌های‭ ‬سیاسی–اقتصادی،‭ ‬اولاتر‭ ‬از‭ ‬تفکرات‭ ‬انسانی‭ ‬و‭ ‬مقوله‌های‭ ‬رعایت‭ ‬عدالت‭ ‬جلوه‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬لذا‭ ‬تامین‭ ‬غذا‭ ‬برای‭ ‬همه‭ ‬تا‭ ‬اندازه‌ای‭ ‬غیرواقعی‭ ‬و‭ ‬ریاکارانه‭ ‬نمود‭ ‬می‌یابد‭.‬
مقوله‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬ما‭ ‬نیز‭ ‬از‌این‭ ‬قاعده‭ ‬مستثنا‭ ‬نیست،‭ ‬چرا‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬ابتدا‭ ‬یک‭ ‬سر‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬نوع‭ ‬تفکر‭ ‬مسئولان‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬متولیان‭ ‬وزرات‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی‭ ‬متصل‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬طرف‭ ‬دیگر‭ ‬به‭ ‬آن‌هایی‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬زیر‭ ‬چتر‭ ‬این‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬قرار‭ ‬گیرند،‭ ‬ارتباط‭ ‬پیدا‭ ‬می‌کند‭. ‬
چالشی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬پاره‌ای‭ ‬موارد‭ ‬مسئولان‭ ‬مربوطه‭ ‬را‭ ‬دچار‭ ‬گمراهی‭ ‬می‌نماید،‌‭ ‬اندیشه‭ ‬تامین‭ ‬موادغذایی‭ ‬در‭ ‬داخل‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬نوع‭ ‬"به‭ ‬هر‭ ‬قیمت"‭ ‬است،‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬توجیه‭ ‬این‭ ‬رفتار،‭ ‬از‭ ‬‮«‬خودکفایی‮»‬‭ ‬و‭ ‬‮«‬توسعه‭ ‬پایدار‮»‬‭ ‬نام‭ ‬می‌برند،‭ ‬اگر‭ ‬چه‭ ‬دست‌یابی‭ ‬به‌این‭ ‬دو‭ ‬راهبرد‭ ‬فی‭ ‬النفسه‭ ‬قابل‭ ‬قبول‭ ‬می‌باشد،‭ ‬اما‭ ‬با‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬به‭ ‬شکل‭ ‬جامع‭ ‬آن‭ ‬منافات‭ ‬دارد‭. ‬بنابرگفته‌های‭ ‬مسئولان‭ ‬وزارت‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی،‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1395،‭ ‬مقدار‭ ‬117‭ ‬میلیون‭ ‬تن‭ ‬انواع‭ ‬محصولات‭ ‬کشاورزی‭ ‬تولید‭ ‬کرده‌ایم،‭ ‬اما‭ ‬بنابر‭ ‬آمارهایی‭ ‬که‭ ‬البته‭ ‬از‭ ‬منابع‭ ‬رسمی‌تایید‭ ‬نشده‌اند،‭ ‬افزون‭ ‬بر‭ ‬800‭ ‬هزار‭ ‬نفر‭ ‬ازکودکان‭ ‬زیر‭ ‬6‭ ‬سال‭ ‬کشور‭ ‬در‭ ‬استان‌های‭ ‬کرمان،‭ ‬هرمزگان،‭ ‬خوزستان،‌ایلام‭ ‬و‭ ‬سیستان‭ ‬و‭ ‬بلوچستان‭ ‬از‭ ‬سوء‭ ‬تغذیه‭ ‬رنج‭ ‬می‌برند،‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬فقر‭ ‬مالی‭ ‬خانواده‌ها،‭ ‬امکان‭ ‬دسترسی‭ ‬به‭ ‬غذای‭ ‬کافی‭ ‬را‭ ‬ندارند‭.  ‬

برای مطالعه مطلب «عدو شود سبب خیر، اگر خدا بخواهد» کلیک کنید

قطعاًٌ‭ ‬چنین‭ ‬شرایطی‭ ‬در‭ ‬سایر‭ ‬استان‌های‭ ‬محروم‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬قبیل‭ ‬کردستان،‭ ‬چهار‭ ‬محال‭ ‬و‭ ‬بختیاری‭ ‬،‭ ‬خراسان‭ ‬جنوبی،‭ ‬لرستان‭ ‬و‭... ‬نیز‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬آمار‭ ‬واقعی‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬است،‭ ‬چراکه‭ ‬روستائیان‭ ‬20‭ ‬استان‭ ‬کشور‭ ‬زیرخط‭ ‬فقر‭ ‬زندگی‭ ‬می‌کنند‭. ‬
در‌این‭ ‬جا‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬آمار‭ ‬فوق،‭ ‬عبارت‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬معنی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬می‌دهد،‭ ‬چرا‭ ‬که‭ ‬ایجاد‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬نه‭ ‬به‭ ‬مفهوم‭ ‬اتکا‭ ‬به‭ ‬تولید‭ ‬داخل،‭ ‬بلکه‭ ‬دسترسی‭ ‬آسان،‭ ‬ارزان‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬زمان‭ ‬برای‭ ‬هر‭ ‬فرد‭ ‬به‭ ‬مواد‭ ‬غذایی‭ ‬می‌باشد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬ما‭ ‬به‭ ‬علت‭ ‬فقر‭ ‬حاکم‭ ‬در‭ ‬اکثریتی‭ ‬از‭ ‬افراد‭ ‬جامعه‭ ‬قابل‭ ‬دست‌یابی‭ ‬نیست‭.‬
اگر‭ ‬ما‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬117‭ ‬میلیون‭ ‬تن،‭ ‬200‭ ‬میلیون‭ ‬تن‭ ‬انواع‭ ‬موادغذایی‭ ‬تولید‭ ‬کنیم،‭ ‬اما‭ ‬اکثریت‭ ‬مردم‭ ‬توانایی‭ ‬خرید‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬نداشته‭ ‬باشند،‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬بی‌معنی‭ ‬می‌شود‭. ‬ضریب‭ ‬خوداتکایی‭ ‬کشور‭ ‬در‭ ‬تامین‭ ‬کالاهای‭ ‬اساسی‭ ‬که‭ ‬زمانی‭ ‬ادعا‭ ‬می‌شد‭ ‬در‭ ‬حدود‭ ‬90‭ ‬درصد‭ ‬است،‭ ‬هم‭ ‬اکنون‭ ‬در‭ ‬خوش‌بینانه‌ترین‭ ‬حالت،‭ ‬به‭ ‬70‭ ‬درصد‭ ‬نمی‌رسد،‭ ‬چرا‭ ‬که‭ ‬هنوز،‭ ‬تراز‭ ‬بازرگانی‭ ‬محصولات‭ ‬کشاورزی‭ ‬منفی‭ ‬3‭/‬8‭ ‬میلیارد‭ ‬دلار‭ ‬است‭. ‬
در‭ ‬وضعیت‭ ‬محدودیت‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬خاک‭ ‬و‭ ‬نهاده‌ها‭ ‬در‭ ‬کشور،‭ ‬اصرار‭ ‬بر‭ ‬تولید‭ ‬تمام‭ ‬مواد‭ ‬غذایی‭ ‬در‭ ‬داخل‭ ‬ناممکن‭ ‬است،‭ ‬ضمن‭ ‬آن‭ ‬که‭ ‬محاسبه‭ ‬مقایسه‌ای‭ ‬در‭ ‬هزینه‌های‭ ‬قیمت‭ ‬تمام‭ ‬شده‭ ‬تولیدات‭ ‬داخلی‭ ‬و‭ ‬واردات،‭ ‬اغلب‭ ‬نادرست‭ ‬از‭ ‬آب‭ ‬در‭ ‬می‌آید‭.  ‬بدیهی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اگر‭ ‬چه‭ ‬تمام‭ ‬کشورها‭ ‬سعی‭ ‬در‭ ‬خودکفایی‭ ‬و‭ ‬تقویت‭ ‬اقتصاد‭ ‬خود‭ ‬دارند،‭ ‬اما‭ ‬به‭ ‬علت‭ ‬متنوع‭ ‬بودن‭ ‬نیازها‭ ‬و‭ ‬ناممکن‭ ‬بودن‭ ‬تولید‭ ‬آن‌ها‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬کشور،‭ ‬مبادلات‭ ‬تجاری‭ ‬با‭ ‬رعایت‭ ‬اولویت‌ها‭ ‬و‭ ‬نیازسنجی‌ها،‭ ‬امری‭ ‬الزامی‌است‭.
 ‬درحالی‭ ‬که‭ ‬ما‭ ‬92‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬روغن،‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬75‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬ذرت،‭ ‬90‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬کنجاله‭ ‬سویا،‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬نسبت‭ ‬از‭ ‬سایر‭ ‬مواد‭ ‬نظیر‭ ‬کره‭ ‬و‭ ‬غیره‭ ‬را‭ ‬وارد‭ ‬می‌کنیم،‭ ‬ایجاد‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬تولید‭ ‬داخل،‭ ‬کلامی‭ ‬نادرست‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬چنانچه‭ ‬تاکید‭ ‬بر‌این‭ ‬امنیت‭ ‬داشته‭ ‬باشیم،‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬ارتقاء‭ ‬قدرت‭ ‬خرید‭ ‬مردم،‭ ‬فقرزدایی،‭ ‬ایجاد‭ ‬اشتغال،‭ ‬خودداری‭ ‬از‭ ‬مصرف‭ ‬کردن‭ ‬سرمایه‌های‭ ‬ملی‭ ‬در‭ ‬امور‭ ‬غیرمولد‭ ‬و‭ ‬برقراری‌‭ ‬ساز‭ ‬و‭ ‬کارهای‭ ‬واقعی‭ ‬در‭ ‬امنیت‭ ‬غذایی‭ ‬بپردازیم‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬غیر‭ ‬آن‭ ‬صورت‭ ‬آن‭ ‬چه‭ ‬در‌این‭ ‬مقوله‭ ‬گفته‭ ‬می‌شود‭ ‬اظهاراتی‭ ‬برای‭ ‬خالی‭ ‬نبودن‭ ‬عریضه‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬هیچ‭ ‬پشتوانه‭ ‬اجرایی‭ ‬ندارد‭. ‬

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۴ - سال ۱۳۹۶
 

ماهنامه دام و کشت و صنعت پنجره ای به آگاهی و دانش