در حال حاضر مصرف شکر در کشور سالانه 3/2 میلیون تن است که میزان 700 هزار تن آن وارد میشود، واردات شکر سفید در سال 84، معادل 78 هزار تن و شکر خام نیز 629 هزار تن بوده که به یکباره و در سال بعد، این رقم به 637 هزار تن شکر سفید- 5/8 برابر- و یک میلیون و 890 هزار تن شکر خام -سه برابر - افزایش مییابد. از سال 87 تا 90، منحصراً بخش خصوصی، مقدار 5 میلیون و 17 هزار تن شکر وارد نمود که سهم واردات دولتی در این مدت صفر بوده است. واردات 5 میلیون تن شکر در یک دوره 4 ساله به معنی واردات یک میلیون و 250 هزار تن در سال است و این در حالی است که حداکثر مابهالتفاوت نیاز، نسبت به تولید داخل 500 هزار تن بوده است. چنین اقدامی به منزله خارج کردن تولیدکنندگان داخلی به نفع اندک افرادی رانتخوار است.
تولید شکر چه از طریق کشت چغندر و چه به واسطه استحصال از نیشکر یک صنعت واقعی با نقشهای مختلف اقتصادی از قبیل تولید سرمایه و درآمد، ایجاد مشاغل مستقیم و غیرمستقیم، توسعه صنایع فرآوری مانند تولید مخمر و الکل، کمک به زیربخشهایی از قبیل پرورش دام و غیره بشمار میرود، لذا نمیتوان از آسیبهایی که از طریق واردات به این صنعت وارد شده، چشم پوشید. علاوه بر آن تفاله حاصل از استخراج شکر به عنوان خوراک دام پروریها، الکل سازی، تولید مخمر، تولید خوراک دام، نئوپانسازی و تولید کاغذ کاربرد دارد. دولت یازدهم از بدو امر، در قالب نگرش استراتژیک به موضوع، اقدام به کاهش شدید واردات شکر نمود و پتانسیلهای لازم در تولید شکر داخلی را به کار گرفت، و برخلاف دولتهای پیشین، با حمایت از تولیدکنندگان داخلی، تلاش کرد ظرفیت تولید را به حد نصاب خودکفایی برساند، دام و کشت و صنعت در قالب گفتوگو این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
محمود حجتی در گفتوگو با مجله «دام و کشت و صنعت» با اشاره به لزوم ساخت کارخانه قند گفت: اگر در جنوب ایلام و خوزستان کارخانه قند داشتیم نیاز به واردات شکر نبود، در حال حاضر در حدود پنج کارخانه 10 هزار تنی برای خودکفایی در کشور نیاز است.
وزیر جهاد کشاورزی در ارتباط با کمبود آب و چگونگی مدیریت آن در کشتهای چغندر قند گفت: به منظور افزایش بهرهوری و کاهش میزان مصرف آب -بر اساس الزامات برنامههای ششم و هفتم توسعه - تعادل بخشی آبهای زیر زمینی، کاهش مصرف آب با هدف افزایش بهرهوری در تولید محصولات کشاورزی صورت میگیرد. بر این اساس، تولید شکر در قالب کشت چغندر پاییزه با مصرف آب پایین که بخش عمدهای از آب مصرفی آن نیز آب سبز است در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به نحوه تولید شکر در سنوات اخیر گفت: بخشی از کارخانهها ترجیح میدادند که بخش تولید شکر از چغندر را تعطیل کنند و شکر قهوهای وارد و در قالب پروسهای کوتاه شکر را سفید کنند و اسم خود را نیز بگذارند تولیدکننده، وقتی به این روند توسط وزارت جهاد کشاورزی اعتراض شد، صدایشان در آمد که ما تولیدکننده هستیم، در حالی که تولید واقعی از ماده خام و اولیه صورت میگیرد.
حجتی، در توضیح روند مدیریت موضوع شکر کشور گفت: انرژی بسیاری صرف درگیری و مقابله با مشکلاتی که واردکنندگان شکر ایجاد کرده بودند، شد -در این میان واردکنندگانی بودند که 95 درصد شکر مورد نیاز که نزدیک به 2 و نیم میلیون تن بود را وارد کردهاند و سود بسیاری کسب نمودند - و نهایتا سازکاری طراحی گردید که هیچ واردکننده شکری وجود نداشته باشد، و بنابراین اگر شخصی خواهان واردات شکر است باید علاوه بر واردات شکر، تحویل گیرنده چغندر نیز باشد. اجرای صحیح این سازکارها موجب میشود طی چهار سال در زمینه تولید شکر به شکل کامل خودکفا شویم.
غلامحسین بهمئی، دبیر انجمن تصفیهکنندگان شکر خام در ارتباط با شکر، با اشاره به تفاوت قیمت 100 دلاری شکر خام و شکر تصفیه شده گفت: شکر خام در حال حاضر با قیمت هر تن 360 دلار وارد بنادر ایران میشود و شکر تصفیه شده همواره در حدود 100 دلار گرانتر از قیمت خام آن در بازار جهانی خرید و فروش میشود. وی با اشاره به لزوم آزادسازی برنامهریزی شدهی واردات شکر افزود: با توجه به آن که قیمت نهایی بسیاری از محصولات صنایع تبدیلی، همچون صنعت شکلاتسازی، کمپوتسازی به قیمت شکر در داخل بستگی دارد، زمانی که قیمت شکر با مکانیستمهای موجود فعلی بالا باشد امکان رقابت صنایع مذکور در بازارهای جهانی -به دلیل قیمت نهایی بالا- از دست میرود و چرا باید با توجه به مشکل کم آبی کشور به دنبال کشت چغندر قند برویم، خود کفایی به چه قیمتی؟
بهمئی پیشنهاد کرد: ورود شکر تصفیه شده به کشور بر اساس سازکار و سیستم هوشمند بین گمرک، صنعت و بازرگانی -تا یک میلیون تن - آزاد اعلام شود و زمانی که واردات به حجم مورد نظر رسید جلوی هرگونه وارداتی گرفته شود. وی در خاتمه یادآور شد: سیاه و سفیدی که ما پیش گرفتهایم به صنعت ما اثر میگذارد و در درازمدت برای صنایع تاثیر منفی دارد.
در حال حاضر قیمت جهانی شکر سفید در بازار جهانی -بازار نیویورک- به ازای هر تن 43/306 دلار و قیمت دلار 3700 تومان است، به عبارت دیگر هر کیلو شکر سفید نیویورک یک هزار و 133 تومان و 9 ریال معامله میشود. که 100 دلار از قیمت خام آن گرانتر است. عدهای آزادسازی واردات شکر تصفیه شده را موجب رقابتپذیری محصولاتی که قیمت آن به شکر وابسته است میدانند و معتقدند خودکفایی شکر نباید به هر قیمتی صورت اتفاق افتد. برخی کارشناسان معتقدند، این گروه در زمره واردکنندههایی هستند که هنوز خاطره شیرین سودهای کلان واردات شکر زیر دندانشان است و با توجه به قدرتی که دارند به دنبال راهی برای ادامه این روند هستند و از این رهگذر چوب لای چرخ خودکفایی تولید شکر گذاشتهاند، هرچند واردات شکر تصفیه شده صنعت دام را نیز از کنجاله نیشکر و چغندرقند بهعنوان خوراک دامها محروم میکند. با این حال رسیدن به مرز خودکفایی موفقیتی درخور ستایش است، اما آنچه در این مبحث از اهمیت بالایی بر خوردار است ثبات در ماندن بر پله خودکفایی و حبس غولهای واردات شکر در قوری قانون است. بعد از آن لزوم پایین آوردن قیمت تمام شده تولید شکر میباشد تا در کنار خودکفایی، محصولات تولیدی صنایعی همچون کمپوت، شکلات و... که به نوعی به شکر وابسته هستند نیز تعدیل شده و با کاهش قیمت نهایی محصولات، امکان رقابت آنها در جهان افزایش مییابد.
¬¬¬ ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۷ و ۲۰۸ - سال ۱۳۹۶
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com