در حمایت از طرح کشت قراردادی
پیشگامان صنعت ماکارونی

طایفه بزرگ و صاحب نامان تولید ماکارونی با هدف همراهی و مشارکت در توسعه پایدار کشاورزی و تأمین گندم دورم (آرد سمولینا) برای تولید ماکارونی باکیفیت و فرآورده‌های آن، دو سالی است که چراغ کشت قراردادی را روشن نگه داشته‌اند. 
مهندس مهرداد نوری، مدیرعامل شرکت تک ماکارون و رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایان کارخانجات ماکارونی ایران در زمره مدیرانی است که تولید و محاسبات آن را می‌شناسد، در جایگاه انجمن نگاه ملی و در جایگاه مدیر کارخانه نگاه ملی و اقتصادی دارد. وی می‌گوید: از دو سال قبل که شاهد کم شدن سطح زیرکشت گندم دوروم در کشور بودیم با هدف ایجاد انگیزه بیشتر در کشاورزان «دوروم کار» با استقبال از طرح کشاورزی قراردادی به همراه شرکت ماکارونی مانا به مدیریت جناب مهندس ملک اقدام به عقد قرارداد با چند هزار کشاورز گندم کار نمودیم تا گندم دروم تولیدی آنان را با قیمتی 10 درصد بیشتر از نرخ خرید تضمینی خریداری کنیم.

شادکامان دورم‌کار
کشاورزان منطقه ایلام، کرمان، کرمانشاه و خوزستان با استقبال از ورود شرکت‌های تولید ماکارونی به کشت قراردادی (به نوعی سفارش خرید) به‌ویژه این‌که محصول گندم آن‌ها گران‌تر از قیمت دولتی خریداری می‌شد و 72 ساعت پس از تحویل گندم، بهای آن را دریافت می‌نمودند تعهدات خود را اجرا کردند، در حالی که ابتدا در باور آن‌ها نمی‌گنجید بخش خصوصی به تمام تعهدات خود پای‌بند باشد. 
صنعت ماکارونی گندم با کیفیت پایین و بالاترین قیمت نصیبش می‌شود و به دلیل عدم تخصیص سهمیه کامل، فقط با 50 درصد ظرفیت کارخانجات کار می‌کند، علاوه‌بر این، گندم تخصیصی نه تنها دورم نیست (در سال گذشته نهایتاً 200 هزار تن دورم به جای 600 هزار تن دریافت کرده)، بلکه گندم نرم دریافتی همواره با افت زیاد شن، ماسه، خاک، نمک و... همراه است. با این همه با نگاه ملی و تغییر فرهنگ کشاورزان و سوق دادن آن‌ها به سمت کاشت محصول کیفی‌تر، برای خرید 50 هزار تن گندم دورم از 4500 کشاورز و به‌ویژه برای جلوگیری از نفوذ واسطه‌ها در مناطق یاد شده و گرانتر از قیمت دولتی، با آن‌ها عقد قرارداد شد. 
جالب توجه این‌که هنگام آغاز خرید گندم دورم قراردادی 50 هزار تنی، برخی از کشاورزان که قرارداد منعقد نکرده بودند نیز برای فروش گندم به پایگاه‌های خرید دو شرکت در استان‌های یاد شده مراجعه و بنا به دلایل ترویج فرهنگ و رشد کشاورزی و همچنین درخواست استاندار و مقامات محلی، گندم آن‌ها نیز به قیمت کشاورز قراردادی خریداری شد. غذای متنوع اروپا و امریکا
کارشناسان معتقدند انواع ماکارونی به‌عنوان یک غذای مناسب و باکیفیت در سفره ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد، البته در صورتی که گندم صنعتی دورم یا حداقل بخشی از آن گندم معمولی باکیفیت به کارخانجات تحویل داده شود. 
تنوع غذایی انواع ماکارونی به چند صد نوع غذا می‌رسد که از صبحانه و پیش غذا تا غذای کامل ظهر و شب و ... را شامل می‌شود.

فرهنگ‌سازی انجمن
از آنجا که دو خواسته فوق (گندم بدون افت و گندم دورم) عملی نبود کارخانجات دست به کار شدند و تجربه موفق قرارداد کشاورزی 50 هزار تن با کشاورزان مناطق یاد شده را با همکاری بنیاد گندم منعقد نمودند، گرچه قیمت تمام‌شده بسیار گرا‌ن‌تر برای صنعت ماکارونی محاسبه می‌شد(10 درصد گران‌تر از قیمت روز و با محاسبات کرایه حمل و از طرفی ایجاد سیستم نظارت و پایگاه‌های خرید و مراحل اداری، مأموریتی و ... آن را به 3200 تومان افزایش می‌داد) اما این پیشگامی انجمن دو امتیاز داشت: 
• گندم سالم و تحت نظارت کارشناسان و با افت استاندارد دریافت می‌شد. 
• گندم صنعتی دورم و مناسب کار تولید ماکارونی تولید و تحویل می‌گردید. 
البته این حرکت می‌توانست الگویی برای گندم نرم هم باشد یعنی که می‌توان در کشاورز انگیزه بیشتری برای کشت گندم دورم و نرم با کیفیت ایجاد و امکان برداشت و حمل گندم بدون افت غیراستاندارد ایجاد کرد. 
قبل از سال زراعی جاری، انجمن سایر اعضاء را تشویق به مشارکت بیشتر در کشت قراردادی و فرهنگ‌سازی برای این کار نمود و به گفته مهندس اسفندیاری پور، مجری طرح گندم که مشوق و حامی اصلی انجمن در این امر بوده خوشبختانه تعدادی از کارخانجات ماکارونی موفق شدند تا مرز 120 هزار تن گندم دورم با کشاورزان چندین استان قرارداد منعقد کنند که این مقدار تا 270 هزار تن از سوی صنعت ماکارونی تعهد شده است.
البته از دولت انتظار می‌رود در راستای مشارکت تولیدکنندگان ماکارونی در امر تولید و با توجه به این‌که گندم برای صنعت، گران‌تر از سایر گندم‌ها قیمت‌گذاری می‌شود و به اندازه نیاز هم تأمین نمی‌شود، حداقل سربار هزینه‌های تولید ماکارونی حاصل از گندم باکیفیت دورم، را در تعیین قیمت محصولات این شرکت‌ها لحاظ نماید.
واقعیت این است که انجمن علاقه دارد در کار ملی وارد شود اما متاسفانه هزینه سربار 10 درصدی را  در قیمت تمام شده لحاظ نشده و شایسته است مجموعه دستگاه‌های نظارتی و تعزیراتی برای این امر راهی بیاندیشند.

چراغ پیش رو؛ 250 هزار هکتار
چنانچه دولت گامی در حمایت از توسعه کشت قراردادی کارخانه‌های ماکارونی بردارد امید می‌رود در سال زراعی آینده 1401 -1400 در سطح 250 هزار هکتار کشاورزی قراردادی شکل بگیرد، چرا که تأمین وجه نقد چند هزار میلیاردی طی دو، سه ماه برای پرداخت به گندم‌کاران به‌ویژه این‌که تعهد شده ظرف چند روز پس از دریافت، وجه آن نقداً پرداخت شود، بسیار مشکل و طاقت‌فرسا است. 
در این میان تنها مشکل موجود قیمت تمام شده و اختلاف زیاد با قیمت دولتی است به‌ویژه این‌که ماکارونی، غذای عام محسوب می‌شود و انتظار می‌رود در تعاریف دولتی به‌عنوان کالای لوکس با آن برخورد نشود.
در حال حاضر چند نرخی بودن گندم موجب شده تا آرد گندم برای خبازی 660 تومان برای خبازان آزاد پز 900 تومان، اما برای صنف و صنعت (که ماکارونی در صنعت قرار دارد) کیلویی 2700 تومان و گندم دورم 2800 تومان عرضه ‌شود.
با این همه گندم دورم کشت قراردادی سال زراعی جاری 3200 تومان برای صنف ماکارونی تمام شد که به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد .حال محاسبه کنید گندم دورم سال آینده که قرار است گران‌تر از نرخ مصوب خریداری شود چه روندی در عرضه ماکارونی خواهد داشت. 
انتظار می‌رود تصمیم‌سازان کشور در بحبوحه افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی، هزینه‌های تولید، تأمین و قیمت تمام شده، بحث پایداری تولید در صنایع غذایی را نیز مد نظر داشته باشند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۴۴ – مهر ۱۳۹۹