تاثیر‭ ‬ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬پلاستیکی
بر‭ ‬سلامتی‭ ‬انسان

سیده‭ ‬طیبه‭ ‬عزتی‭ ‬–‭ ‬کارشناس‭ ‬ارشد‭ ‬صنایع‭ ‬غذایی

تغییر‭ ‬و‭ ‬تحول‭ ‬همیشه‭ ‬موجب‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آمدن‭ ‬روش‌‌ها‭ ‬و‭ ‬شیوه‌‌هایی‭ ‬شده‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬آن‭ ‬سلامتی‭ ‬انسان‭ ‬نیز‭ ‬تحت‭ ‬تاثیر‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬میان‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬ظروف‭ ‬غذایی‭ ‬بسیار‭ ‬حائز‭ ‬اهمیت‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬مصرف‭ ‬بالای‭ ‬ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬اشاره‭ ‬کرد‭. ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬مصرف‭ ‬روز‭ ‬افزون‭ ‬ظروف‭ ‬پلاستیکی‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬در‭ ‬برنامه‌ها‭ ‬و‭ ‬مراسم‭ ‬مختلف‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬در‭ ‬منزل‭ ‬و‭ ‬جایگزین‭ ‬شدن‭ ‬آن‭ ‬با‭ ‬ظروف‭ ‬چینی‭ ‬و‭ ‬شیشه‌ای،‭ ‬می‌بایست‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬سلامتی‭ ‬و‭ ‬قابلیت‭ ‬تجدیدپذیری‭ ‬در‭ ‬محیط‌زیست،‭ ‬بر‭ ‬سلامتی‭ ‬انسان‌ها‭ ‬نیز‭ ‬دقت‭ ‬نمود‭. ‬قابل‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬استفاده‭ ‬صحیح‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬ظروف‭ ‬موجب‭ ‬کاهش‭ ‬مسمومیت‭ ‬و‭ ‬انتقال‭ ‬میکروب‌ها‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬البته‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬امکان‭ ‬شستشو‭ ‬و‭ ‬آبکشی‭ ‬صحیح‭ ‬و‭ ‬ضدعفونی‭ ‬مناسب‭ ‬بهتر‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬ظروف‭ ‬شیشه‌ای‭ ‬و‭ ‬پیرکس،‭ ‬استیل‭ ‬و‭ ‬چینی‭ ‬بدون‭ ‬لب‭ ‬پریدگی‭ ‬استفاده‭ ‬شود‭.‬

انواع‭ ‬ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف

ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬دارای‭ ‬انواع‭ ‬مختلفی‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬نحوه‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬آن‌ها‭ ‬که‭ ‬موجب‭ ‬تغییر‭ ‬ساختار‭ ‬آن‌ها‭ ‬می‌شود،‭ ‬بر‭ ‬سلامتی‭ ‬ما‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬خواهند‭ ‬بود‭. ‬

نقش‭ ‬ظروف‭ ‬پلاستیکی‭ ‬در‭ ‬سلامتی

از‭ ‬آنجا‭ ‬که‭ ‬پلاستیک‌ها،‭ ‬پلیمرهای‭ ‬تشکیل‭ ‬شده‭ ‬از‭ ‬مونومرها‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬مونومرها‭ ‬نیز‭ ‬مواد‭ ‬سمی‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬برای‭ ‬سلامتی‭ ‬انسان‭ ‬مضر‭ ‬می‌باشند؛‭ ‬لذا‭ ‬آزاد‭ ‬شدن‭ ‬مونومرها‭ ‬از‭ ‬ظروف‭ ‬پلیمری‭ ‬و‭ ‬ورود‭ ‬آن‌‌ها‭ ‬به‭ ‬موادغذایی‭ ‬بسیار‭ ‬حائز‭ ‬اهمیت‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬رعایت‭ ‬استانداردها‭ ‬و‭ ‬تولید‭ ‬اصولی‭ ‬در‭ ‬کاهش‭ ‬و‭ ‬جداسازی‭ ‬مونومرها‭ ‬از‭ ‬پلیمرها‭ ‬می‌بایست‭ ‬رعایت‭ ‬شود‭. ‬بنابراین،‭ ‬برای‭ ‬هر‭ ‬نوع‭ ‬غذایی‭ ‬نمی‌توان‭ ‬از‭ ‬هر‭ ‬نوع‭ ‬پلیمری‭ ‬استفاده‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬طولانی‭ ‬مدت‭ ‬از‭ ‬آن‌ها‭ ‬مانند‭ ‬بطری‭ ‬آب‭ ‬نیز‭ ‬توصیه‭ ‬نمی‌گردد‭.‬
استفاده‭ ‬نادرست‭ ‬از‭ ‬ظروف‭ ‬پلاستیکی‭ ‬باعث‭ ‬آزاد‭ ‬شدن‭ ‬مواد‭ ‬آلی‭ ‬و‭ ‬ترکیبات‭ ‬شیمیایی‭ ‬موجود‭ ‬از‭ ‬دیواره‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬موادغذایی‭ ‬نفوذ‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬مشکلات‭ ‬گوارشی‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬تشکیل‭ ‬توده‌های‭ ‬بدخیمی‭ ‬در‭ ‬افراد‭ ‬می‌شود‭. ‬ترکیبات‭ ‬نرم‭ ‬کننده‌ای‭ - ‬لایزر‭ -  ‬که‭ ‬در‭ ‬ساخت‭ ‬این‭ ‬ظروف‭ ‬استفاده‭ ‬می‌گردد‭ ‬در‭ ‬هنگام‭ ‬تماس‭ ‬ماده‭ ‬داغ‭ ‬مانند‭ ‬چای‭ ‬و‭ ‬آش،‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬خصوص‭ ‬ظروف‭ ‬شفاف‭  - ‬که‭ ‬درصد‭ ‬بیشتری‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬ترکیب‭ ‬را‭ ‬دارند‭ - ‬،‭ ‬در‭ ‬ماده‭ ‬غذایی‭ ‬حل‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تحریک‭ ‬و‭ ‬تاثیر‭ ‬بر‭ ‬آنزیم‌ها‭ ‬و‭ ‬سلول‌های‭ ‬بدن،‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬بروز‭ ‬سرطان‌های‭ ‬مختلف‭ ‬می‌شود‭. ‬همچنین‭ ‬بیماری‌هایی‭ ‬مانند‭ ‬عصبانیت،‭ ‬خستگی،‭ ‬بی‌خوابی‭ ‬و‭ ‬کاهش‭ ‬پلاکت‌های‭ ‬خون‭ ‬را‭ ‬نیز‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭.  ‬گفته‭ ‬می‌شود‭ ‬بطری‌های‭ ‬پلاستیکی‭ ‬رایج،‭ ‬حاوی‭ ‬ماده‭ ‬شیمیایی‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬‮«‬بیس‭ ‬فنول‭ ‬یا‭ ‬BPA‮»‬‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬مقادیری‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬مایعات‭ ‬وارد‭ ‬می‌شود‭. ‬این‭ ‬ترکیب‭ ‬از‭ ‬گروه‭ ‬هورمون‌های‭ ‬زنانه‭ ‬بوده‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬تداخل‭ ‬هورمونی‭ ‬و‭ ‬تغییر‭ ‬در‭ ‬خُلق‭ ‬و‭ ‬خوی‭ ‬افراد‭ ‬ایجاد‭ ‬کند‭. ‬
رنگ‌های‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬در‭ ‬تولید‭ ‬ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬پلاستیکی‭ ‬رنگی،‭ ‬قابلیت‭ ‬نگهداری‭ ‬کامل‭ ‬توسط‭ ‬ترکیبات‭ ‬ظروف‭ ‬را‭ ‬نداشته‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تماس‭ ‬غذای‭ ‬داغ‭ - ‬چای‭ - ‬،‭ ‬یک‭ ‬لایه‭ ‬آن‭ ‬حل‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همراه‭ ‬نوشیدنی‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬غذا‭ ‬مصرف‭ ‬می‌شود‭. ‬طی‭ ‬تحقیقات‭ ‬به‭ ‬عمل‭ ‬آمده‭ ‬میزان‭ ‬ماده‭ ‬آزاد‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬حالت‭ ‬معمول‭ ‬بین‭ ‬2/0‭ ‬تا‭ ‬8/0‭ ‬نانو‭ ‬گرم‭ ‬در‭ ‬ساعت‭ ‬است‭ ‬اما‭ ‬بر‭ ‬اثر‭ ‬شوک‭ ‬حرارتی‭ ‬می‭ ‬تواند‭ ‬به‭ ‬32‭ ‬نانو‭ ‬گرم‭ ‬در‭ ‬ساعت‭ ‬برسد‭. ‬ اما‭ ‬مقدار‭ ‬ایجاد‭ ‬سمیت‭ ‬کاملا‭ ‬مشخص‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬توصیه‭ ‬می‌شود‭ ‬باتوجه‭ ‬به‭ ‬مشخص‭ ‬نبودن‭ ‬این‭ ‬میزان،‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬ضرورت‭ ‬استفاده‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬تماس‭ ‬ماده‭ ‬غذایی‭ ‬داغ‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬ترکیبات‭ ‬را‭ ‬کاهش‭ ‬داد‭.‬
توصیه‭ ‬می‌شود‭ ‬این‭ ‬ظروف‭ ‬و‭ ‬پوشش‌های‭ ‬پلاستیکی‭ ‬در‭ ‬مایکروویو‭ ‬قرار‭ ‬نگیرد‭ ‬و‭ ‬بطری‌های‭ ‬آب‭ ‬مصرفی‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬فریزر‭ ‬قرار‭ ‬داده‭ ‬نشود‭. ‬در‭ ‬مجاورت‭ ‬نور‭ ‬بودن‭ ‬نیز‭ ‬موجب‭ ‬کاهش‭ ‬کیفیت‭ ‬اولیه‭ ‬و‭ ‬آزاد‭ ‬سازی‭ ‬مواد‭ ‬مضر‭ ‬آن‭ ‬می‌گردد‭. ‬

ظروف‭ ‬یکبار‭ ‬مصرف‭ ‬گیاهی

این‭ ‬ظروف‭ ‬عاری‭ ‬از‭ ‬مضرات‭ ‬و‭ ‬واکنش‌های‭ ‬شیمیایی‭ ‬ظروف‭ ‬پلاستیکی‭ ‬در‭ ‬تماس‭ ‬با‭ ‬مایعات‭ ‬و‭ ‬غذاهای‭ ‬داغ‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬حرارت‭ ‬نیز‭ ‬مقاوم‌اند‭. ‬مهمتر‭ ‬از‭ ‬همه،‭ ‬قابلیت‭ ‬تجزیه‭ ‬شدن‭ ‬در‭ ‬محیط‭ ‬زیست‭ ‬را‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬آن‌‌ها‭ ‬نیز‭ ‬خوراکی‭ ‬هستند‭. ‬ماده‭ ‬اولیه‭ ‬تشکیل‭ ‬دهنده‭ ‬بیشتر‭ ‬آن‌‌ها‭ ‬از‭ ‬نشاسته‭ ‬ذرت‭ ‬اصلاح‭ ‬شده،‭ ‬موم‭ ‬عسل،‭ ‬روغن‭ ‬گیاهی‭ ‬و‭ ‬فیبر‭ ‬سلولز‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬مقایسه‭ ‬با‭ ‬هزینه‌های‭ ‬درمانی‭ ‬براثر‭ ‬مصرف‭ ‬ظروف‭ ‬پلیمری،‭ ‬هزینه‭ ‬کمتری‭ ‬دارند‭. ‬
نمونه‌ای‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬ظروف‭ ‬در‭ ‬جدول‭ ‬زیر‭ ‬آمده‭ ‬است‭:‬

ماهنامه دام و کشت و صنعت  -  شماره ۲۰۴  -  سال ۱۳۹۶

ماهنامه دام و کشت و صنعت پنجره ای به آگاهی و دانش