آنان که خاک را کیمیا می کنند
کودهای آلی و زیستی، تغذیه
و تقویت خاک‌های کشاورزی
آنان که خاک را کیمیا می کنند
امروزه کشورهای جهان با بکارگیری دانش و فن‌آوری در عرصه‌های مختلف صنعت، تجارت، معدن، مخابرات، پزشکی و کشاورزی امور خود را مدیریت کرده و زندگی انسان را در مسیر سلامتی هدایت میکنند. از جمله بخش‌هایی که دانش روز در آن کاربرد فراوان داشته بخش کشاورزی است که رابطه مستقیم با زندگی بشر دارد. از این رو متخصصان پیوسته در تلاشند تا با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی، ضمن حفاظت از محیط زیست، منابع پایه و تجدیدناپذیر همانند؛ خاک را حفظ و تقویت کنند. در این راستا کودهای آلی و زیستی با توجه به تأثیر غیرقابل انکار آن در بازسازی ذخیره غذایی و حاصلخیزی خاک، یکی از موضوعاتی است که از یک دهه پیش مورد توجه جامعه کشاورزی قرار گرفته است.
برای بررسی بیشتر موضوع و چگونگی تولید این محصولات و نهاده‌های کشاورزی، به دیدار مهندس محمدحسین محمدی، مدیر گروه تولیدی آلکان و دبیر انجمن فرآورده‌های آلی و زیستی ایران رفتیم. وی از معدود متخصصان بخش کشاورزی است که ضمن آشنایی با باغبانی و کشاورزی، نزدیک به ربع قرن مدیریت بخش‌های کشاورزی و باغبانی را در کارنامه خود دارد.
محمدی، زمانی تولیدکننده محصول، دوره‌ای در کار آموزش، مقطعی در کار تحقیق و هم اکنون به‌عنوان تولیدکننده کودهای آلی و زیستی فعالیت دارد. وی در این دیدار از چگونگی تأسیس انجمن صنفی تولید کنندگان فرآورده‌های آلی و زیستی کشاورزی می‌گوید.
از کجا تا کجا
بهتر است از اینجا شروع کنیم که چگونه تصمیم گرفتیم تا مجموعه‌ای به نام انجمن صنفی تولیدکنندگان فرآورده‌های آلی و زیستی کشاورزی تأسیس کنیم. سال‌ها فعالیت در بخش‌های مختلف کشاورزی و باغبانی و تولید نهاده‌ها نشان می‌داد که در بخش‌هایی از کشور، ماده آلی و میکرواورگانیسم‌های مفید خاک به‌حدی کم است که باعث کاهش عملکرد و حاصلخیزی در بخش کشاورزی می‌شود. علت بروز این مشکل، استفاده بی‌رویه و بدون برنامه از کودهای شیمیایی بود. البته مسئله فراتر از این بود، دولت به کودهای شیمیایی یارانه می‌داد و کشاورزان بدون برنامه، کودهای شیمیایی را مصرف میکردند و اطلاعی هم از کودهای دیگر نداشتند سال‌ها این وضعیت ادامه داشت و استفاده گسترده، بدون برنامه تغذیه‌ای مشخص از کودهای شیمیایی نظیر کودهای فسفاته و نیتروژنه باعث آلودگی خاک و آب‌های کشاورزی شده بود.
نتایج آماری و آنالیز خاک، آب و محصولات کشاورزی نشان می‌داد که همه این موارد چند برابر بیش از استانداردهای جهانی به نیترات، کادمیوم و سرب آلوده هستند و این آلودگی وارد چرخه غذایی شده بود برای مقابله با این آلودگی‌ها باید از سرچشمه جلوی آن گرفته می‌شد. برای رسیدن به این هدف، اول باید برنامه مدونی برای مصرف بهینه کود -تلفیقی- تهیه می‌شد و در مرحله بعدی، کودهای آلی و زیستی در سبد نهاده‌های کشارزی قرار می‌گرفت.
چگونگی تشکیل انجمن
هیات موسس با آگاهی از این وضعیت، با هدف نهاده سالم، محصول سالم، کشاورزی پایدار و امنیت غذایی در پائیز سال 1389 دور هم جمع شدند. اولین گام مهم انجمن پیشنهادی بود که در قانون برنامه پنجم توسعه گنجانده شد. بر اساس بند "ز" ماده 143 برنامه پنجم توسعه دولت موظف شد که تا پایان این برنامه 35 درصد از سبد کودی کشاورزان با کودهای آلی جایگزین شود. علاوه بر این، دولت مکلف شد که در این دوره، استفاده از کودهای آلی و زیستی یا ارگانیک را ترویج کند.
هر چند با وجود قانونی شدن استفاده از کودهای آلی و زیستی، تا پایان برنامه پنجم توسعه اقدامی عملی از سوی دولت برای اجرایی شدن این قانون انجام نشد. یعنی؛ نه یارانه‌ای به کودهای آلی اختصاص پیدا کرد و نه اقدامی برای ترویج استفاده از این کودها صورت گرفت.
به رغم جلسات متعددی که اعضای انجمن با مسئولان بخش کشاورزی برگزار کردند، نتیجه‌ای به دست نیامد. نکته جالب این که یک بار آقای مجید خلیلی خشنود معاون وقت تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی، جمله‌ای گفتند. به این مضمون که یارانه کودهای شیمیایی را حذف نخواهیم کرد و هیچ یارانه‌ای هم به کودهای آلی و زیستی داده نمی‌شود؛ زیرا هیچ کس را به خاطر اجرا نکردن قانون محاکمه نکرده‌اند. با وجود بی‌توجهی مسئولان بخش کشاورزی، کم کم روند تغییر کرد و تولیدکنندگان تلاش کردند با تولید محصولات و نهادهای آلی و زیستی، کشاورزان را به استفاده از آن ترغیب کنند. البته در یک سال گذشته، مسئولان معاونت ترویج و معاونت باغبانی و شرکت خدمات حمایتی کشاورزی، فضا را برای ترویج و استفاده از این نهاده‌ها فراهم کرده‌اند.
در حال حاضر انجمن 59 عضو دارد که توانایی تولید حجم زیادی از کودهای آلی، زیستی و عوامل کنترل بیولوژیک را دارند.اکثر فرآورده‌های شرکت‌های عضو انجمن از کیفیت بالایی برخوردارند و این شرکت‌ها با استاندارد جهانی محصول تولید میکنند. اکنون برخی از شرکت‌های عضو انجمن بخشی از نهاده‌های تولیدی خود را در بازار جهانی عرضه کرده‌اند. محصولات انجمن شامل چند گروه تولیدی نظیر کودهای آلی، بیولوژیک و کودهای ترکیبی است. در "کودهای آلی": کودهایی با منبع کمپوست‌های گیاهی و کودهای آلی با منبع فضولات دام و طیور تولید می‌شود. در بخش "کودهای بیولوژیک": کودهایی با خواص تثبیتکنندگی نیتروژن، حلکننده‌های فسفر، پیش برنده‌های رشد و آمینواسید‌ها تولید می‌شود.
"کودهای جدید" هم شامل اسیدهیومیک است که همگی این محصولات منشاء طبیعی دارند و سازگار با محیط‌زیست هستند. همچنین این کودها باعث تولید محصول سالم و افزایش عملکرد در واحد سطح می‌شوند. خوشبختانه تلاش‌های چند ساله انجمن به بار نشسته و هم اینک یکی از محصولات بسیار مفید به نام «کود میکروبی فسفاته» توانسته جایگزین «کود سوپر فسفات تریپل» شود که محصولی بیولوژیک است و آلودگی کادمیوم و سرب را ندارد. این کود جدید، کمک بزرگی به تحقق اهداف کشاورزی پایدار و تولید محصول سالم می‌نماید.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۱۰ - سال ۱۳۹۶
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمی‌توانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ می‌توانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com