مناقشه‭ ‬کارشناسان‭ ‬وزارت‭ ‬کشاورزی‭ ‬و‭ ‬وزارت‭ ‬نیرو‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬آب

توسعه‭ ‬باغات در‭ ‬اراضی‭ ‬شیبدار غیرقانونی است

نویسنده: مهندس‭ ‬محمدرضا‭ ‬منصوریان

بنابر‭ ‬اعلام‭ ‬وزارت‭ ‬کشاورزی‭ ‬چیزی‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬2/5‭ ‬میلیون‭ ‬هکتار‭ ‬از‭ ‬زمین‌های‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬باغات‭ ‬تشکیل‭ ‬می‌دهد‭. ‬این‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نزدیک‭ ‬به 60 ‬هزار‭ ‬هکتار‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬باغ‌ها‭ ‬در‭ ‬سطح‭ ‬شیب‌دار‭ ‬احداث‭ ‬شده‌‭ ‬است‭.‬‭ ‬استان‭ ‬فارس‭ ‬با‭ ‬مساحت ١٥‬‌هزار‭ ‬و ٩٥٠‬‭ ‬هکتار‭ ‬باغ‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیبدار‭ ‬رتبه‭ ‬نخست‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬دارد‭.‬
براساس‭ ‬آنچه‭ ‬که‭ ‬پیشتر‭ ‬معاون‭ ‬امور‭ ‬باغبانی‭ ‬وزارت‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی‭ ‬اعلام‭ ‬کرده‭ ‬بود،‭ ‬امسال‭ ‬60‭ ‬هزار‭ ‬هکتار‭ ‬از‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار‭ ‬زیرپوشش‭ ‬گونه‌های‭ ‬دارویی‭ ‬و‭ ‬درختان‭ ‬مثمر‭  - ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬آب‭ ‬سبز‭ ‬با‭ ‬هدف‭ ‬صرفه‭ ‬جویی‭ ‬در‭ ‬مصرف‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬فرسایش‭ ‬خاک‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬مستعد‭ ‬بارندگی‭ ‬به‭ ‬میزان‭ ‬300‭ ‬میلی‭ ‬متر‭ ‬به‭ ‬بالا‭ -  ‬قرار‭ ‬می‌گیرد‭.‬
نشست‭ ‬‮«‬امنیت‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬غذا‭ ‬در‭ ‬برنامه‌های‭ ‬پنج‌ساله‮»‬‭ ‬توسط‭ ‬مرکز‭ ‬بررسی‌های‭ ‬استراتژیک‭ ‬ریاست‌جمهوری‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬30‭ ‬آبان‭ ‬69‭ ‬برگزار‭ ‬شد‭.‬
در‭ ‬این‭ ‬نشست‭ ‬مناقشه‭ ‬کارشناسان‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬وزارت‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی‭ ‬و‭ ‬وزارت‭ ‬نیرو‭ ‬قابل‭ ‬تامل‭ ‬بود‭. ‬به‌طوری‭ ‬که‭ ‬کارشناسان‭ ‬وزارت‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی‌‭ ‬از‭ ‬اهد‌افی‭ ‬سخن‭ ‬می‌گفتند‭ ‬که‭ ‬باوجود‭ ‬رشد‭ ‬تولیدات،‭ ‬می‌توانست‭ ‬میزان‭ ‬برداشت‭ ‬از‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬زیرزمینی‭ ‬را‭ ‬هم‭ ‬کاهش‭ ‬دهد‭.‬ کارشناسان‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬وزارت‭ ‬نیرو‭ ‬تأکید‭ ‬داشتند‭ ‬که‭ ‬تنها‭ ‬راه‭ ‬مدیریت‭ ‬و‭ ‬حل‭ ‬مسئله‭ ‬آب‭ ‬باتوجه‭ ‬به‭ ‬گسترده‌شدن‭ ‬ابعاد‭ ‬اجتماعی‭ ‬آن،‭ ‬تجدید‌نظر‭ ‬در‭ ‬میزان‭ ‬مصرف‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬بازتخصیص‭ ‬منابع،‭ ‬طرحی‭ ‬نو‭ ‬برای‭ ‬مصارف‭ ‬آب‭ ‬کشور‭ ‬د‌اشته‭ ‬باشیم‭.‬

صرفه‭ ‬جویی‭ ‬آب‭ ‬ماحصل‭ ‬برنامه‭ ‬ششم

حمیدرضا‭ ‬جانباز،‭ ‬مشاور‭ ‬فنی‭ ‬معاونت‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬خاک‭ ‬وزارت‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی،‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬کارشناسانی‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬اجرای‭ ‬برنامه‭ ‬بهبود‭ ‬راند‌مان‭ ‬آبیاری‭ ‬اشاره‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬گفت‭: ‬با‭ ‬اجرای‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬بهره‌وری‭ ‬از‭ ‬‮٤٠‬‭ ‬درصد‭ ‬فعلی‭ ‬به‭ ‬‮٤٥‬‭ ‬درصد‭ ‬افزایش‭ ‬پید‌ا‭ ‬کرد‌ه‭ ‬و‭ ‬د‌رمجموع‭ ‬حدود‭ ‬‮١٥‬‌میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬آب‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬برنامه‭ ‬ششم‭ ‬صرفه‌جویی‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭.‬ وی‭ ‬اظهار‭ ‬د‌اشت‭: ‬سالانه‭ ‬معادل‭ ‬یک‌میلیارد‭ ‬د‌لار‭ ‬صرفه‌جویی‭ ‬ارزی‭ ‬و‭ ‬‮١‬‭,‬‮٥٣‬‌میلیون‭ ‬تن‭ ‬کاهش‭ ‬انتشار‭ ‬گاز‭ ‬دی‌اکسیدکربن،‭ ‬با‭ ‬بهبود‭ ‬راند‌مان‭ ‬و‭ ‬برد‌اشت‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬زیرزمینی‭ ‬برای‭ ‬کشور‭ ‬حاصل‭ ‬می‌شود‭.‬

افزایش‭ ‬مصرف‭ ‬آب‭ ‬در‭ ‬برنامه‭ ‬ششم‭ ‬مشهود‭ ‬است

البته‭ ‬محاسبات‭ ‬علی‭ ‬حاجی‌مرادی،‭ ‬کارشناس‭ ‬ارشد‭ ‬مدیریت‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬دانشگاه‭ ‬صنعتی‭ ‬امیرکبیر،‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نشست‭ ‬خلاف‭ ‬آنچه‭ ‬گفته‭ ‬شد‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬می‌‌د‌اد،‭ ‬حاجی‭ ‬مرادی‭ ‬معتقد‭ ‬است‭: ‬براساس‭ ‬اهد‌اف‭ ‬برنامه‭ ‬ششم،‭ ‬میزان‭ ‬تولید ١٧‬‭ ‬محصول‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬کشاورزی‭ ‬با‭ ‬مصرف ٧٦‬‌‭ ‬میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬آب‭ ‬از‭ ‬منابع‭ ‬تجدیدپذیر‭ ‬باید‭ ‬از ٨٣‬‌‭ ‬میلیون‭ ‬تن‭ ‬فعلی‭ ‬به‭ ١١٢‬‌میلیون‭ ‬تن‭ ‬برسد‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬تبع‭ ‬آن‭ ‬مصرف‭ ‬آب‭ ‬به‭ ‬میزان ٢٥‬‌میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬نیز‭ ‬افزایش‭ ‬خواهد‭ ‬یافت‭.‬
نظر‭ ‬حاجی‭ ‬مرادی‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬درحال‌حاضر‭ ‬ایران ١٠٦‬‭ ‬درصد‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬تجدیدپذیر‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬استفاده‭ ‬میکند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬تحقق‭ ‬اهداف‭ ‬برنامه‭ ‬ششم‭ ‬توسعه،‭ ‬حجم‭ ‬مصرف‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬تجدیدپذیر‭ ‬به‭ ‬بالای ١١٥‬‌میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬خواهد‭ ‬رسید‭.‬ برنامه‭ ‬ششم‭ ‬آخرین‭ ‬فرصت‭ ‬پیش‌رو‭ ‬برای‭ ‬نجات‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬ایران‭ ‬است،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬متن‭ ‬این‭ ‬برنامه،‭ ‬توسعه ٥٠٠‬هزار‭ ‬هکتار‭ ‬باغ‭ ‬روی‭ ‬اراضی‭ ‬شیبد‌ار‭ ‬پیش‌بینی‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬حد‌اقل‭ ‬یک‭ ‬درصد،‭ ‬بر‭ ‬حجم‭ ‬مصرف‭ ‬رواناب‌های‭ ‬کشور‭ ‬می‌افزاید‭.‬

لزوم‭ ‬افزایش‭ ‬سهم‭ ‬تولیدات‭ ‬از‭ ‬اراضی‭ ‬دیم

دکتر‭ ‬شکراله‭ ‬حاجی‭ ‬وند،‭ ‬مدیرکل‭ ‬دفتر‭ ‬امور‭ ‬میوه‌های‭ ‬سردسیری‭ ‬و‭ ‬خشک،‭ ‬درباره‭ ‬لزوم‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬آب‭ ‬سبز‭  - ‬بارش‌ها‭ -  ‬و‭ ‬الگوی‭ ‬کشت‭ ‬متناسب‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬ارائه‭ ‬راه‭ ‬کارهای‭ ‬نوین‭ ‬مصرف‭ ‬بارش‭ ‬و‭ ‬توسعه‭ ‬باغات‭ ‬دیم،‭ ‬کشت‭ ‬گیاهان‭ ‬دارویی‭ ‬و‭ ‬کاهش‭ ‬تلفات‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬آبی‭ ‬و‭ ‬دیم‭ ‬به‭ ‬نشریه‭ ‬گفت‭: ‬سهم‭ ‬تلفات‭ ‬تبخیر‭ ‬بارش‭ ‬کشور‭ ‬حدود‭ ‬70‭ ‬درصد‭ ‬نزولات‭ ‬بارشی‭ ‬برآورد‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬رعایت‭ ‬اصول‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬کاربردی‭ ‬در‭ ‬احداث‭ ‬سامانه‌ها‭ ‬و‭ ‬عملیات‭ ‬موثر‭ ‬در‭ ‬کاهش‭ ‬تبخیر،‭ ‬قابل‭ ‬تعدیل‭ ‬و‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬گیاه‭ ‬خواهد‭ ‬بود‭. ‬
کشاورزی‭ ‬دیم‭ ‬80‭ ‬درصد‭ ‬مساحت‭ ‬اراضی‭ ‬کشاورزی‭ ‬جهان‭ ‬را‭ ‬تشکیل‭ ‬می‌دهد،‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬که‭ ‬سهم‭ ‬تولیدات‭ ‬محصولات‭ ‬کشاورزی‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬اراضی‭ ‬دیم،‭ ‬فقط‭ ‬حدود‭ ‬10‭ ‬درصد‭ ‬است‭. ‬ خاطرنشان‭ ‬می‌شود،‭ ‬کل‭ ‬سطح‭ ‬اراضی‭ ‬آبی‭ ‬کشور‭ ‬حدود‭ ‬8/5‭ ‬میلیون‭ ‬هکتار‭ ‬و‭ ‬سطح‭ ‬اراضی‭ ‬دیم‭ ‬کشور‭ ‬حدود‭ ‬6/5‭ ‬میلیون‭ ‬هکتار‭ ‬است‭.‬
وی‭ ‬درخصوص‭ ‬اظهارات‭ ‬طرفداران‭ ‬محیط‭ ‬زیست،‭ ‬مبنی‭ ‬بر‭ ‬اینکه‭ ‬طرح‭ ‬توسعه‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار،‭ ‬موجب‭ ‬بارگذاری‭ ‬جدید‭ ‬و‭ ‬نابجا‭ ‬بر‭ ‬حوضه‌های‭ ‬آبریز‭ ‬کشور،‭ ‬نابودی‭ ‬آبخوان‌ها‭ ‬و‭ ‬تخریب‭ ‬محیط‭ ‬زیست‭ ‬می‌شود،‭ ‬اظهار‭ ‬داشت‭: ‬در‭ ‬سطح‭ ‬500‭ ‬هزار‭ ‬هکتار‭ ‬برنامه‭ ‬توسعه‭ ‬باغ‌ها‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار،‭ ‬با‭ ‬فرض‭ ‬300‭ ‬میلی‭ ‬متر‭ ‬بارش،‭ ‬پتانسیل‭ ‬آب‭ ‬قابل‭ ‬دسترس‭ ‬1500‭ ‬میلیون‭ ‬متر‭ ‬مکعب‭ ‬می‌شود‭.‬
با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬تبخیر‭ ‬70‭ ‬درصدی،‭ ‬آب‭ ‬مفید‭ ‬برابر‭ ‬450‭ ‬میلیون‭ ‬متر‭ ‬مکعب‭ ‬خواهد‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬کمتر‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬درصد‭ ‬آب‭ ‬تجدیدپذیر‭ ‬اعلامی‭ ‬وزارت‭ ‬نیرو‭ ‬است‭. ‬لذا‭ ‬تاثیر‭ ‬این‭ ‬فعالیت‭ ‬بر‭ ‬بیلان‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬اثر‭ ‬منفی‭ ‬نخواهد‭ ‬داشت‭.‬ مدیرکل‭ ‬دفتر‭ ‬امور‭ ‬میوه‌های‭ ‬سردسیری‭ ‬و‭ ‬خشک‭ ‬ادامه‭ ‬داد‭: ‬با‭ ‬تمهیدات‭ ‬اتخاذ‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬توسعه‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬تعبیه‭ ‬سامانه‌های‭ ‬استحصال‭ ‬و‭ ‬جمع‌آوری‭ ‬آب‭ ‬باران،‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬سهم‭ ‬رواناب‭ ‬مهار‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬مصرف‭ ‬گیاه‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬به‭ ‬تغذیه‭ ‬منابع‭ ‬زیرزمینی‭ ‬می‌رسد‭.‬

توسعه‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیبدار‭ ‬غیرقانونی‭ ‬است

سیدعبدالوهاب‭ ‬سهل‌آبادی،‭ ‬رئیس‭ ‬اتاق‭ ‬بازرگانی‭ ‬اصفهان،‭ ‬با‭ ‬غیرقانونی‭ ‬خواندن‭ ‬توسعه‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار‭ ‬به‭ ‬نشریه‭ ‬گفت‭: ‬طبق‭ ‬بند‭ ‬پ‭ ‬از‭ ‬ماده‭ ‬31‭ ‬برنامه‭ ‬توسعه،‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬آب‌های‭ ‬تجدیدپذیر‭ ‬به‭ ‬منظور‭ ‬توسعه‭ ‬کشاورزی‭ ‬ممنوع‭ ‬است‭.‬
وی‭ ‬حفظ‭ ‬کشاورزی‭ ‬موجود‭ ‬را‭ ‬ضروری‭ ‬عنوان‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬افزود‭: ‬اصلاح‭ ‬روش‌های‭ ‬مصرف‭ ‬آب،‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬بذور‭ ‬اصلاح‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬صادرات‭ ‬آب‭ ‬مجازی‭ ‬همه‭ ‬از‭ ‬مصادیق‭ ‬صیانت‭ ‬از‭ ‬کشاورزی‭ ‬است‭.‬ خاطر‭ ‬نشان‭ ‬می‌سازد،‭ ‬رییس‭ ‬اتاق‭ ‬بازرگانی‭ ‬اصفهان‭ ‬با‭ ‬ارسال‭ ‬نامه‭ ‬های‭ ‬جداگانه‭ ‬ای‌،‭  ‬نظرات‭ ‬کمیسیون‭ ‬کشاورزی‭ ‬این‭ ‬اتاق‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬معاون‭ ‬اول‭ ‬رئیس‭ ‬جمهور،‭ ‬وزیر‭ ‬جهاد‭ ‬کشاورزی‭ ‬و‭ ‬نمایندگان‭ ‬مردم‭ ‬اصفهان‭ ‬در‭ ‬مجلس‭ ‬شورای‭ ‬اسلامی‭ ‬ارسال‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬
در‭ ‬این‭ ‬نامه،‭ ‬وضعیت‭ ‬ناپایدار‭ ‬و‭ ‬شکننده‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬منظر‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬محیط‭ ‬زیست‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬دلایل‭ ‬مهم‭ ‬برای‭ ‬ضرورت‭ ‬توقف‭ ‬طرح‭ ‬توسعهی‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬بیان‭ ‬نکاتی،‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‭ ‬توسعهی‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیب‌دار‭ ‬را‭ ‬دامن‭ ‬زدن‭ ‬به‭ ‬مشکلاتی‭ ‬نظیر‭ ‬وخیم‌تر‭ ‬شدن‭ ‬شرایط‭ ‬زیست‭ ‬محیطی‭ ‬در‭ ‬اثر‭ ‬بارگذاری‭ ‬بر‭ ‬منابع‭ ‬آب‭ ‬کشور،‭ ‬خشک‭ ‬شدن‭ ‬تالاب‌ها‭ ‬و‭ ‬تشدید‭ ‬فرونشست‭ ‬دشت‌ها‭ ‬دانسته‌اند‭.‬

لزوم‭ ‬توسعه‭ ‬باغات‭ ‬در‭ ‬اراضی‭ ‬شیبدار‭ ‬یا‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬آن
قابل‭ ‬توجه‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬ارسال‭ ‬نامه‭ ‬اتاق‭ ‬بازرگانی‭ ‬اصفهان،‭ ‬به‭ ‬مسئولین‭ ‬استانی‭ ‬و‭ ‬کشوری‭ ‬سبب‭ ‬شد‭ ‬تا‭ ‬برنامه‌ریزان‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬در‭ ‬مقام‭ ‬پاسخگویی‭ ‬و‭ ‬دفاع‭ ‬برآمده‭ ‬و‭ ‬هدف‭ ‬اصلی‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬را‭ ‬‮«‬‭ ‬احیاء‭ ‬و‭ ‬اصلاح‭ ‬و‭ ‬بهبود‭ ‬شرایط‭ ‬و‭ ‬ارتقاء‭ ‬بهره‌وری‭ ‬بارش‮»‬‭ ‬عنوان‭ ‬کنند‭.‬
لازم‭ ‬به‭ ‬توضیح‭ ‬است،‭ ‬آنچه‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬پاسخ‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬هیات‭ ‬علمی‭ ‬موسسه‭ ‬تحقیقات‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬مهندسی‭ ‬کشاورزی‭ ‬برای‭ ‬مسئولین‭ ‬مختلف‭ ‬و‭ ‬کمیتهی‭ ‬آب‭ ‬کمیسیون‭ ‬کشاورزی‌،‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬محیط‌زیست‭ ‬اتاق‭ ‬بازرگانی‭ ‬اصفهان‭ ‬ارسال‭ ‬شد،‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬نتوانست‭ ‬کارشناسان‭ ‬این‭ ‬کمیسیون‭ ‬را‭ ‬قانع‭ ‬کند،‭ ‬بلکه‭ ‬مطالبی‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬جمله،‭ ‬استحصال‭ ‬آب‭ ‬از‭ ‬محل‭ ‬کاهش‭ ‬تلفات‭ ‬تبخیر‭ ‬بارش‌ها‭ ‬مطرح‭ ‬کرد‭ ‬که‭ ‬سبب‭ ‬شد‭ ‬اعضای‭ ‬کمیتهی‭ ‬آب،‭ ‬بار‭ ‬دیگر‭ ‬طی‭ ‬نامه‌ای‭ ‬خط‭ ‬بطلان‭ ‬بر‭ ‬دلایل‭ ‬ذکر‭ ‬شده‭ ‬بکشند‭. ‬به‌طوری‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نامه‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬اشاره‭ ‬شده‭ ‬راهکار‭ ‬دستیابی‭ ‬به‭ ‬چنین‭ ‬مقادیر‭ ‬عظیمی‭ ‬از‭ ‬آب‭ ‬در‭ ‬اثر‭ ‬کاهش‭ ‬تلفات‭ ‬تبخیر‭ ‬بارش‌ها‭  ‬مشخص‭ ‬نشده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬پیش‌بینی‌ها‭ ‬فاقد‭ ‬وجاهت‭ ‬علمی‭ ‬است‭.‬ حال‭ ‬باید‭ ‬دید‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بحث‌های‭ ‬کارشناسی‭ ‬کدام‭ ‬یک‭ ‬از‭ ‬طرفین‭ ‬سنجیده‌تر‭ ‬سخن‭ ‬گفته‭ ‬و‭ ‬می‌تواند‭ ‬کلام‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬مورد‭ ‬اجرا‭ ‬درآورد‭.‬‭ ‬

ماهنامه دام و کشت و صنعت  -  شماره ۲۱۵ و ۲۱۶  -  سال ۱۳۹۶