مهندس محمدرضا منصوریان
از آنجاییکه تنوع اقلیمی ایران امکان تولید اکثر محصولات تابستانی و زمستانی را در تمامی مناطق امکانپذیر مینماید در این دور تسلسل، مصرف بیش از حد آب در تمام طول سال ادامه داشته و تمامی توصیهها، راهکارها و حتی تهدیدها را درمورد کاهش مصرف آب بیاثر مینماید.
محمدعلی طهماسبی، معاون وزیر جهاد کشاورزی، در مراسم دومین نمایشگاه نهال، نشاء و صنایع وابسته که در محل نمایشگاهی پارک شهید چمران کرج برگزار شد، با بیان اینکه یکی از مهمترین برنامههای ما برای تحقق اهداف مورد نظر توسعه گلخانهها است، افزود: در این راستا تا سال 1404 بیش از 48 هزار هکتار گلخانه در سراسر کشور ایجاد میشود.
طهماسبی با اشاره به اینکه از مهمترین مزایای راهاندازی این گلخانهها، صرفهجویی در مصرف آب است، افزود: تمرکز بر ایجاد ظرفیتهایی در بخش کشاورزی که نیاز به آب کمتر داشته باشد باید مورد توجه قرار گیرد.
اما این میزان صرفه جویی وقتی حاصل میشود که همه عوامل درست در کنار هم قرار گرفته باشند که شاید مهمترین عامل را میتوان به جانمایی در احداث گلخانه عنوان کرد.
برای مطالعه مطلب «کشت در بسترهای بدون خاک» کلیک کنید
عوامل متعددی باید در هنگام انتخاب محل، تعیین اندازه و نحوه ساخت گلخانه و ساختمانهای همراه آن در نظر گرفته شود. مهمترین فاکتور را خرید قطعه زمینی است که دارای مساحت کافی برای گسترش تجارتی گلخانه در آینده را داشته باشد. عواملی که باید در این راستا درنظر گرفته شوند، به قرار زیرند:
1 - در انتخاب محل مناسب، فضای توسعه بایستی مورد توجه قرار گیرد. پیش بینی احداث ابنیه مورد نیاز علاوه بر اسکلت گلخانهها، ساختمان کارگری، سرویسهای بهداشتی، فضای لازم جهت ذخیره آب و سوخت از اهمیت ویژهای برخوردار است.
2 - توپوگرافی محل: بایستی محل احداث گلخانه تا حدامکان مسطح باشد تا هزینه تسطیح کاهش یابد. به دلیل استفاده گسترده از آب در عملیات گلخانهها، احداث یک سیستم زهکش مناسب مخصوصاً در خاکهای با بافت سنگین ضروری است که قرار دادن لولههای سفالی میتواند به این امر کمک نماید.
3 - در مناطق بادخیز گلخانه را نباید عمود بر جهت بادهای غالب احداث کرد. بهترین حالت این است که طول گلخانه تقریباً در امتداد جهت باد غالب محل بوده و نسبت به آن انحراف مختصری داشته باشد. گلخانههای قوسی - تونلی یا Quonset یا هافمن - که دارای سقف و دیواره کمانی میباشند باد را به سهولت از روی خود عبور داده و بهتر از گلخانههای زاویهدار و دارای دیواره عمودی در برابر باد مقاومت میکنند.
4 - دسترسی سریع به نیروی کار ارزان و همچنین دسترسی به امکانات جهت حمل و نقل که در صورت بهرهگیری سریع منجر به کاهش هزینههای تولید خواهد شد که هدف نهایی مدیریت گلخانه است.
5 - محل احداث، عامل تعیین کننده نوع سوخت مورد استفاده است. گلخانههای دور از لولههای گاز مجبور به استفاده از سایر منابع انرژی بهجای گاز میباشند که به عنوان ارزانترین و پاکترین منبع انرژی به شمار میرود.
6 - در احداث گلخانههای تجاری، آب به دلیل استفاده گسترده از فاکتورهایی است که کمیت و کیفیت آن حائز اهمیت است. یونهای سدیم، کلر و بی کربنات باعث کاهش کیفیت آب، صدمه به گیاه و در نهایت افت محصول خواهد شد. استفاده از آب چاه به دلیل اینکه آب لولهکشی ممکن است دارای فلوراید باشد - فلوراید برای گیاهان مضر است - مطلوبتر است. آب رودخانه هم ممکن است به عوامل بیماریزا آلوده باشد.
7 - در هنگام احداث گلخانه توجه به جهت مطلوب جهت بهرهبرداری از تابش نور اپتیمم، یک فاکتور مهم به شمار میرود. مخصوصاً در زمستان که شدت نور عامل محدودکننده رشد است، این موضوع نمود پیدا میکند. به طور کلی و بهعنوان یک قاعده، گلخانههای تک واحدی در عرضهای بالاتر از40 درجه شمالی در امتداد شرق به غرب ساخته میشوند تا قادر باشند نور آفتاب زمستانی که زاویه تابش و شدت پائینی دارد را به نحو مناسب دریافت کنند. در عرضهای پائینتر از40 درجه شمالی به دلیل اینکه زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است، امتداد شمالی - جنوبی مناسبتر است. در گلخانههای بهم پیوسته در تمام عرض جغرافیایی جهت شمال به جنوب مطلوبتر است. جهت شمال به جنوب باعث میشود که سایه در طول روز در عرض کف گلخانه حرکت کند.
8 - افزایش هزینه سوخت و برق، نیازمند این مسئله است که شرایط آب وهوایی منطقه برای ساخت گلخانه کاملا بررسی شود، لذا تاریخچه آب وهوایی منطقه باید با جزئیات بررسی گردد. گردبادهای بهاره، طوفانهای پاییزه و تابستانه و کولاک زمستانه از جمله مثالهایی از شرایط اقلیمی هستند که میتواند در انتخاب محل ساخت گلخانه تاثیر گذار باشند. گلخانهای که در بالای کوه بنا شده ممکن است به خوبی دور از هر آلودگی که در پایین تپه میباشد، قرار گیرد. با این حال گرمای زیاد مورد نیاز برای برخورد با عامل سرمازای باد در ارتفاعات بیشتر ممکن است مزیت وجود شدت نور بیشتر به علت صاف بودن هوا دراین شرایط را کمرنگ کند.
گلخانههایی که در درهها قرارگرفتهاند ممکن است از بادهای سرد در امان باشند، اما این حالت سرمازدگی دیررس بهاره و سرمای زود هنگام پاییزی را به دنبال خواهد داشت که به علت هوای سرد محصور شده خواهد بود.
هزینه سوخت مورد نیاز برای گرم کردن گلخانه در مناطق سرد کشور، مخارج مکان گلهای رشد کرده در اقیلمهای گرم به بازارهای مناطق مختلف را جبران میکند. مقدار دمای مناسب برای گلخانه با بررسی و بازبینی سابقه آب و هوایی ثبت شده در آمار هواشناسی قابل برآورد است.
پرورش دهندگان باید میانگین دمایی هوای 50 سال گذشته را بررسی کنند. همچنین میتوانند از یادداشتهای محلی در مورد درصد تابش سالانه آفتاب، سرعت و مسیر باد و مقدار بارش نیز اطلاعات هواشناسی را بدست آورند.
مناطق پر باران معمولا در صد تابش کمتری دارند. امکان ساختن گلخانه در دشتهایی با رودخانههای سیلآسا همواره با ریسک بالایی همراه بوده و در برخی از موارد امکانپذیر نمیباشد.
9 - نزدیکی به بزرگراههای اصلی میتواند یک عامل مهم در موفقیت یا شکست یک طرح باشد. یک واحد تولیدی که در مناطق دور از بزرگراهها ساخته شده است، مشکلات جدی در رسیدن مواد مورد نیاز و ارائه خدمات به مشتریان در فصل زمستان و در جاهایی که بارندگی برف سنگین است را دارد. برای مثال اگر کامیونهای حامل سوخت نتوانند به محل گلخانه برسند، در نتیجه کامیونهای حامل محصولات نیز برای رساندن آنها به بازار دچار تاخیر خواهند شد.
پرورشدهندگان همیشه باید برای 3 ماه آینده جهت گیاهان کوتاهدوره و گلدانی و تا 1 سال برای گیاهانی مثل آزالیا برنامهریزی داشته باشند.
حسن فرقانی، مدیرعامل صنایع گلخانهای مرصوص کام گفت:
جانمایی صحیح گلخانه اولین نکته گلخانهداری است و افزود: عدم جانمایی و جغرافیا شناسی منطقه منجر به شکست خوردن گلخانهداری در مناطق غیراستاندارد میشود.
وی ترکیه را به عنوان شاهدی بر این موضوع عنوان کرد و گفت: با وجود اراضی زیاد در این کشور که در نگاه اول شاید قابلیت احداث گلخانه را داشته باشند، ولی گلخانهها را بر اساس بررسیهای صورت گرفته فقط در شهر آنتالیا متمرکز کردهاند که این امر باعث رشد گلخانهها از نظر کیفی شده است.
مهندس کاووسی، نماینده شرکت شهرکهای کشاورزی، در خصوص جانمایی کردن گلخانههای احداثی توسط این شرکت گفت: پروژههایی که به ما محول میشود در ابتدای امر جانمایی شده و سپس اقدام به احداث آن میکنیم.
مدیر عامل گلخانه نازگل، مجتبی صباغی، با تایید جانمایی شدن گلخانهها از سوی وزارت جهاد کشاورزی گفت: گلخانهها در صورت نداشتن استانداردهای لازم مورد تایید قرار نگرفته و مجوزی برای احداث گلخانه از سوی این سازمان صادر نمیشود.
وی بیمه بودن گلخانه در بخشهای مختلف را از نقاط قوت آن عنوان کرد و درخصوص یارانه سیستم آبیاری افزود: گفته میشود که وامهای بلاعوض به منظور آبیاری تحت فشار میدهیم و دولت نیز بودجه اختصاصی برای آن تعریف میکند اما در حقیقت تولیدکننده چیزی از آن عایدش نمیشود.
مهندس خانجانی، مدیر عامل شرکت گیتی گل، نیز با گلایه از وامهای با بهره بالا گفت: خسارت اخیر سرما در مازندران ما را نیز بینصیب نگذاشت و به همین منظور درپی گرفتن وام 50 میلیون تومانی برامدیم که این وام با بهره 17 درصد و بازپرداخت 5 ساله به ما تعلق گرفت. همه جای دنیا دادن وام با بهره پایین برمبنای حمایت از کشاورز را در دستور کار خود دارند درحالیکه در ایران بهره وامها به نوعی تجارت محسوب میشود.
این درحالیاست که شورای پول و اعتبار در یک هزار و دویست و بیستمین نشست خود با تایید و تصویب اقدام بانکها و موسسههای اعتباری برای تعدیل نرخهای سود علیالحساب، پس از تصویب کاهش نرخ سود سرمایهگذاری برای کلیه بخشهای اقتصادی کشور از 21 درصد فعلی به 18 درصد، با تلاش مجدانه و ارایه ادله متقن از سوی وزیر جهاد کشاورزی این نرخ را برای بخش کشاورزی به 15 درصد کاهش دارد. این مصوبه از تاریخ شانزدهم تیرماه امسال از سوی بانکها و موسسههای اعتباری، لازم الاجرا شده است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۴ - سال ۱۳۹۶
ماهنامه دام و کشت و صنعت پنجره ای به آگاهی و دانش
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com