مدتهاست سازمان حفظ محیطزیست، پساب کود و مدفوعات دامها و آلودگی حاصل از آن را به شدت مورد توجه و کنترل قرار داده یا به کاهش گازهای گلخانهای، سالمسازی محیطزیست و... کمک نماید. شدت این کنترل و سختگیریهای آن به حدی است که چندین گاوداری صنعتی را به جریمههای سنگین و حتی تعطیلی و پلمپ کشانده است.
برای حل این معضل، دانشگاه برن سوئیس با همکاری شرکت نستله و کارشناسان کشورمان یک پایلوت تصفیهخانه صنعتی در ورامین - گاوداری شهریار صفاری - پروژه بازیافت پسماند گاوداری را عملیاتی نمودند که پس از موفقیتهای حاصله روز هفتم خرداد امسال طرح مورد بازدید معاون رئیس جمهور، وزیر جهاد کشاورزی، معاون امور تولیدات دامی وزارتخانه - دکتر حسن رکنی - ، مدیر کل امور دام وزارتخانه - مهندس ملاصالحی - فرماندار پیشوا - محمد کرم محمدی - مدیر و اعضاء انجمن صنعتی گاوداران ایران، روزنامه نگاران و کارشناسان قرار گرفت.
نحوه بازیافت پسماند در چرخه جمع آوری و تبدیل پسماند به کود بدون آلودگی، استفاده از روشهای نوین آبیاری و صرفهجویی در آب، برداشت سه نوبت محصول در سال با برداشت حدود 80 تن در هکتار در هر برداشت و... مواردی بود که در این دیدار مورد توجه مهمانان قرار گرفت.
مهندس محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی در این مراسم، به تفاوت راندمان انرژی در نیروگاهها و گلخانهها اشاره کرد و گفت: راندمان انرژی در نیروگاههای گازی 37 درصد است در حالی که راندمان انرژی توسط بعضی از گلخانهداران به بیش از 90 درصد ارتقا پیدا کرده است.
وی با تأکید بر اینکه دامداران، پیشتاز عرصه پایداری تولید همسو با محیطزیست و جلوگیری از شکنندگی بیشتر محیطزیست هستند، نحوه استفاده از آب و خاک را برای همه فعالین ضروری دانست و اظهار داشت: بیشترین بهرهوری نسبت به "منابع در اختیار" همراه با کمترین آسیب زیست محیطی جزو برنامههای دولت قرار داشت تا پایداری تولید حاصل شود.
حجتی افزود: بهرهبرداران به درجهای از آگاهی رسیدهاند که پایداری تولید خود را در لحاظ مسائل زیست محیطی میدانند و با این تدبیر به حفظ محیطزیست اهتمام کردهاند. وی به حمایتهای دولت از بهرهبرداران در این زمینه اشاره کرد و گفت: مبحث لایحه خاک و چگونگی حفاظت از آن که با توجه مجلسیها همراه بود و همچنین توجه ویژه دولت به چگونگی بهرهوری آب از جمله اقدامات دولت محسوب میشود.
دکتر ابتکار، معاون رییس جمهور و رئیس سازمان محیطزیست، نیز پس از بازدید از طرح به اهتمام دولت یازدهم در زمینه محیطزیست به منظور بهبود شاخصهای اقتصادی اشاره کرد و گفت: اقتصاد همسو با ملاحظات زیست محیطی از همان اوایل دولت تدبیر و امید در دستور کار قرار گرفته بود. و این رویکرد در سیاستهای کلی ابلاغیه رهبری درخصوص محیطزیست و همچنین در اقتصاد مقاومتی نیز دیده میشود.
وی اصلاح عادتها در حوزه کشاورزی را ضروری عنوان کرده و افزود: افت سفرههای زیرزمینی، خشک شدن تالابها، افزایش گرد و غبار، بیابانزایی و مواردی از این دست، اصلاح مدیریت آب و خاک را بیش از پیش ضرورت میبخشد.
رئیس سازمان محیطزیست به دامداری نمونه صفاری اشاره کرده و اظهارداشت: الگوهای موفق باید دستور کاری برای دیگر استانها قرار گیرد تا علاوه بر دستیابی به بهرهوری آب، بهرهوری محصول و مدیریت پساب، بازیافت پسماند را نیز در پی داشته باشد که در نهایت توجیه اقتصادی را نیز به همراه دارد. وی احیای تالابها را امکانپذیر دانست و افزود: این مهم با اصلاح رویکر کشاورزی، اصلاح الگوی آبیاری و کشت قابل دسترسی هستند.
مهندس شهریار صفاری، مدیر عامل دامداری صفاری، که تصفیهخانه دامپروری صنعتی در آن فعال است از دیگر سخنرانان این مراسم بود که با اشاره به نحوه بازیافت پسماند و تغییر سیستم آبیاری، با تأکید بر فاصله کشت 70 سانت بوتهها با حفظ تراکم گفت: برای هر ردیف کشت یکنوار تیپ به منظور آبیاری قطرهای نوین استفاده شده است به طوری که با همان 85 هزار بوته در هکتار و جابجایی بوتهها موجب صرفهجویی در مصرف آب به اندازه یک سوم میشود و علاوه بر آن تولید نیز افزایش یافته است.
وی افزود: استفاده از این روش در کشاورزی و دامپروری صفاری، حدود 5 میلیون مترمکعب صرفه جویی آب در سال پیش به همراه داشته که حدود 1.5 میلیون متر مکعب در نوع تغییر تغذیه دام صورت گرفت و علاوه بر این اساس امکان جا به جایی تیپها برای کشت بعد نیز وجود دارد.
صفاری به برداشت دو بار محصول در سال از این نوع کشت اشاره کرد و اظهار داشت: پس از برداشت اول بقایای گیاهی به عنوان مالچ بر روی زمین با راهبرد سیستمهای کم خاک ورزی باقی خواهد ماند. وی به منظور مورد تایید بودن تحقیقات از سازمان محیطزیست گفت: به همین منظور قراردادی با مرکز تحقیقات خاک منعقد شد تا موضوع کنترل آلودگی خاک به صورت پژوهشی صورت بگیرد.
شهریار صفاری با تأکید بر اکوتیپ بودن بذور کشت شده افزود: به منظور بالا بردن کیفیت علوفه و پایین آمدن قیمت تمام شده و همچنین کاهش مصرف آب، از بذور زودرس با نیاز آبی کمتر استفاده شد به طوری که بذر 704 پس از 90 روز و واریته 400 پس از 70 روز با حدود 81 تن در هکتار قابل برداشت میباشد.
صفاری به کاهش چشمگیر مصرف کود شیمیایی اشاره کرد و اظهار داشت: در سال زراعی جاری برداشت 63 تن جو در هکتار گویای استفاده از کودهای مایع و دامی بود. وی افزود: در ادوار گذشته با 18 هزار مترمکعب آبیاری بارانی در هرهکتار، 2 کشت ذرت صورت میگرفت که 35 - 40 تن برداشت در هکتار را موجب میشد اما در حال حاضر با مصرف حداکثر 11 هزار و 500 متر مکعب در سال 3 برداشت صورت میگیرد که ضریب کارایی مصرف آب به ازای هر یک کیلوگرم ماده خشک در هر مترمکعب آب مصرفی به 4.3 کیلوگرم ماده خشک ارتقا پیدا کرد.
صفاری در خصوص استفاده از پسماندها اظهار داشت: به جای رها کردن پسماندها، از آنها استفاده بهینه میشود به طوری که پساب حاصله جمعآوری شده و توسط دستگاه، بخش مایع کود جداسازی و در سطح زمین تزریق صورت میگیرد که علاوه بر در اختیار قرار گرفتن گیاه به عنوان ماده مغذی، مشکلات زیست محیطی ایجاد نمیکند و همچنین نیاز به استفاده از کودهای شیمیایی را به حداقل میرساند. چرا که تولید محصولات با کیفیت، با صرفه اقتصادی و هم سو بودن با مسائل زیست محیطی از اصلیترین هدفها به حساب میآید.
دکتر غزال نعمتی، مدیر خدمات کشاورزی شرکت نستله، درخصوص مطالعات انجام شده بر روی صنعت دامداری ایران و مشارکت سهجانبه دانشگاه برن سوئیس، بخش تحقیقات کشاورزی نستله و دامداری صنعتی صفاری گفت: هر صنعتی به منظور موفقیت نیازمند الگوی تمامنگر است به نحوی که لحاظ شدن پرورش دام با استفاده صحیح از خاک، مدیریت دامداری،اقتصاد دامداری،کیفیت زندگی، شرایط کاری،تنوع زیستی، انرژی، استفاده از آب و جریان مغذی تشکیل میشود.
وی با بهرهگیری از اطلاعات پاورپوینت که خود، آن را تهیه کرده بود به اهمیت وجود چرخه در استفاده از آب، انرژی و تنوع زیستی اشاره کرد و اظهار داشت: کتابی در این مسیر تدوین شد که در آن نقشه راه 3 ساله ترسیم شده است - این موضوع مورد توجه حضار از جمله خانم دکتر ابتکار، مهندس حجتی و دکتر رکنی قرار گرفت - . مدیر خدمات کشاورزی شرکت نستله افزود: مهمترین و اولین اولویت پروژه مدیریت فاضلاب در دامداریهای شیری بود، و در مراحل بعدی تکمیل چرخه خاک و کنترل آزادسازی گازهای گلخانهای در نظر گرفته شد. مدیریت آب گام مهم بعدی و در نهایت آموزش و ترویج دستاوردها منظور شده است.
مهندس احمد مقدسی، دبیر انجمن صنفی گاوداران ایران، نیز از دیگر سخنرانان مراسم بود که با توجه به نتایج موفق این طرح از رئیس سازمان حفظ محیطزیست درخواست نمود به جای جریمه و پلمپ گاوداریها، با یک مهلت 3 الی 4 ساله و ارائه تسهیلات لازم به آنها اجازه داده شود به نحو مقتضی در چنین طرحهایی مشارکت کرده، مدیریت بازیافت پسماند در دامداری را اجرا نمایند.
دکتر محسن سیلسپور، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات آموزش و کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران، به ویژگی بارز پروژه تحت نظارت اشاره کرد و گفت: مشارکت بخش خصوصی و دولتی در فرایند پژوهش با ارتباط تنگاتنگ با مرکز پژوهش را میتوان نام برد.
وی کاهش حاصلخیزی خاک را معضل روز عنوان کرد و افزود: استفاده بیرویه از کودهای شیمیایی و کمبود مواد آلی در نهایت موجب کاهش توان تولیدی خاک میشود و با توجه به گرانی کودهای شیمیایی و از طرفی مسائل زیست محیطی ناشی از نامناسب مصرف کردن کودها، گرایش به سمت استفاده از بعضی از مواد آلی در خاکها جدیتر میشود. سیلسپور در این سخنرانی به ضرورت استفاده از مواد آلی اشاره کرد و اظهار داشت: کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و منابع آلی، وابستگی تولید به کودهای شیمیایی را کاهش میدهد و از طرف دیگر سبب پایداری تولید و ارتقاء خصوصیات فیزیکی و شیمیای خاک میشود. که نیازمند تعریف شدن استفاده از منابع آلی بسته به شرایط اقلیمی به منظور حداکثر نمودن کارایی استفاده از عناصر مصرفی است.
وی با تأکید بر اینکه میانگین مواد آلی موجود در اراضی کشور به کمتر از یک درصد رسیده گفت: به منظور ارتقای ماده آلی خاک 18 میلیون هکتار از اراضی کشور که در چرخه تولیدات کشاورزی قرار دارد باید از منابع مختلف مواد آلی استفاده صورت گیرد و یکی از راههای قابل اجرا، سیستمها و پروژههایی است که در این گاوداری پیاده شده است.
شنیدهها حاکی از این است که خانم دکتر ابتکار با درخواست مهندس سید احمد مقدسی، دبیر انجمن صنفی گاوداران ایران، مهلت دو ساله برای تطبیق گاوداریها با شرایط مدیریت بازیافت پسماند موافقت نموده است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۶ - سال ۱۳۹۶
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com