اگر سرمایهگذاری انجام شده در بخش کشاورزی 300 هزار میلیارد تومان محاسبه شود، این مبلغ مالی عظیم با حدود 4 میلیون بهره بردار و اشتغال بالای 20 درصدی و شرایط اقلیمی متفاوت (کشور چهار فصل- میتواند و باید که بیش از 150 میلیون تن محصولات کشاورزی و غذای سالم -براساس آمار واقعی- برای جمعیت 80 و اندی میلیون ایرانی و صادرات مقدار معتنابهی محصولات زراعی، باغی و پروتئین تولید کند. اشتغال در این بخش را به حدود 30 درصد جمعیت کشور برساند و با دیپلماسی کشاورزی در منطقه فتح الباب نماید. با این نظر کارشناسی باید نه فقط دولت که سه قوه در خدمت کشاورزی درآیند تا اقتصاد مقاومتی و افق 1404 و 2020 و برنامه ششم و قدرت اول اقتصادی منطقه شدن و... گوشه چشمی به جامعه نشان دهد.
مهندس محمدرضا شریفی فعال و کارآفرین بخش کشاورزی که پس از دو دهه مدیریت تولید و تأمین نهادههای کشاورزی با هدف توسعه پایدار کشاورزی و افزایش بهرهوری، سرمایههای مادی و معنوی خود و خانواده را در گام اول صرف اصلاح زیرساختهای کشاورزی، تولید و تأمین نهادههای باکیفیت کشاورزی، تحقیق و توسعه D&R، ایجاد مزارع و باغات، تولید محصولات ارگانیک و سالم کرده بود، پس از یک دهه حضور موثر در کشاورزی و نقش مستقیم در افزایش تولید -با عرضه انواع نهادهها در سبد محصولات آرمان سبز- چند سالی است، برنامهریزی و اقدام عملی برای تحقیق و توسعه و تولید نهادههای کشاورزی با مشارکت بزرگان صاحب نام جهان و انتقال تکنولوژی را آغاز کرده است.
عمر و سرمایهای که شریفی در این آب و خاک صرف کرده چنانچه در کشور دیگری هزینه میشد، کشاورزان و دولت، فرش قرمز برای اوپهن میکردند و او را قدر میدانستند و تسهیل گری برای وی برای رونق کشاورزی آن کشور یک اصل و وظیفه قلمداد میشد. مردی که حدود 300 قلم نهاده -از بذر و کود و سم گرفته تا ادوات باغبانی و کشاورزی، پمپ آب و دستگاههای مختلف و نهایتاً تراکتور و...) از برندهای با کیفیت جهانی-حدود30 کشور- را در ایران عرضه میکند. مجتمعها و کارخانههای تولید کود، سم و ساخت تراکتور، شهرک اقتصادی و مجتمع صنایع غذایی، آزمایشگاهها و... را یا در حال تولید یا در مراحل نهایی و نزدیک به افتتاح دارد. صدها دانش آموخته کشاورزی از کارشناس تا دکترا به عنوان همکاران آرمان سبز در سراسر ایران به نمایندگی از سوی وی به ترویج کشاورزی و یافتههای نوین میپردازند.
در یکی از روزهای پاییزی با مهندس شریفی در دفتر کارش به گفتگو نشستیم.
پرچمهای نزدیک به 30 کشور و برشورها و نشریات متنوع به زبانهای زنده دنیا در اتاق کنفرانس آرمان سبز حکایت از گستردگی مبادلات شریفی با جهان پیشرفته دارد. جالبتر اینکه پذیرایی در آرمان سبز با محصولات و خشکبار تولید مجتمع غذایی و حتی شکلات با برند آرمان سبز صورت میگیرد. تکنولوژی، ماشین و مکانیزاسیون یکی از مراحل اصلی افزایش بهرهوری و کاهش هزینههای تولید است، چرا شعارهای بالا رفتن ضریب مکانیزاسیون، رفتن به سمت کشاورزی حفاظتی و... به کشاورزی، خون تازهای تزریق نکرده است؟
• نیاز سالانه کشور بین 15 الی 18 هزار تراکتور با مصارف و توان مختلف میباشد. اینک چند دهه است تراکتورهای رومانی و مسی فرگوسن -از آن نوع که در ایران تولید میشود- فراموش شده و دنیا تجارب دیگری دارد. از سوی دیگر فرایند -انتقال دانش فنی از کشورهای پیشرفته به ایران- به راحتی صورت نمیگیرد، نیاز گفته شده و مشکلات آن، رغبت کمتری را برای ورود بخش خصوصی به تولید باعث میشود.
توجه کنید با همه نیاز به تراکتور، تا پیش از این مونتاژ تراکتور در مشارکت با سازندگان خارجی با 30 درصد سهم تولید داخلی و 70 درصد قطعات خارجی ممکن بود که اخیراً سهم تولید داخلی به 50 درصد افزایش یافت و با توجه به تعداد تولید اندک تراکتور با توانهای مختلف در داخل کشور غیرممکن خواهد بود و انتقال تکنولوژی به داخل کشور را متوقف میکند. وزارت جهاد کشاورزی با درک ضرورت استفاده از تراکتورهای پیشرفته در داخل کشور و افزایش ضریب مکانیزاسیون میبایست درصد مشارکت را کاهش میداد نه افزایش.
چرا کشورهای صاحب دانش فنی-ماشینها، بذر و -... ابتدا به ساکن حاضر به انتقال تکنولوژی، مشارکت و سرمایهگذاری در کشاورزی ایران نیستند ولی وزارت جهادکشاورزی اصرار به آن دارد؟
• فرایند همکاری باید از تجارت شروع شود و پس از اعتمادسازی با شیب ملایمی به تدریج توسعه یافته و به انتقال تکنولوژی و همکاریهای بلند مدت برسد. نمیتوان حاصل برنامه ریزی، تحقیقات و سرمایهگذاری یک کشور را بدون هزینه کردن، فقط وارد کرد.
عملکرد مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی در دولت یازدهم چگونه ارزیابی میشود؟
• تغییر نگاه مسئولان نسبت به کشاورز و افزایش بهرهوری به ویژه بهینه سازی مصرف آب از آثار مدیریتی مهندس حجتی است که قابل تقدیر است. مهندس عباس کشاورز صاحب علم و تجربه مدیریت-تحقیق و برنامه ریزی، بذرکاری، آبیاری، تغذیه زمین و -... از سطح یک کارشناس تا یک دانشمند تحقیقاتی و با اشراف به بخش میباشد. فردی کارکرده، آگاه و متعصب به منافع ملی کشور، جالب اینکه در سفرهای خارج و بازدید ایشان از مزارع و مراکز تولید نهادههای کشاورزی، آنها نیز احترام خاصی برای مهندس کشاورز قایلند.
بیش از یک دهه است کشور، نقش شما را به عنوان تاثیرگذار در بخش کشاورزی و فرد ملی تأمینکننده نهادههای کشاورزی، فعال در امر زراعت و باغبانی و تولیدکننده مبتکر در صنایع تبدیلی و تکمیلی پذیرفته است. مختصری از فعالیتهای آرمان سبز را بیان کنید.
• آرمان سبز، هم اکنون در شهرک اقتصادی فدک، بزرگترین کارخانه تولید کود و سم کشور -جزء بزرگترینها در خاورمیانه - را با 70 درصد پیشرفت فیزیکی در دست ساخت دارد. کارخانه مذکور -در مساحت 50 هزارمتر زمین با 32 هزار مترمربع زیربنا- به دفعات مورد بازدید مقامات ارشد کشاورزی از جمله: مهندس عباس کشاورز معاون امور زراعت و آقای دکتر شهیدزاده مدیر عامل بانک کشاورزی قرار گرفته و در آینده نزدیک نیز مهندس محمود حجتی-وزیر- و هیأت همراه از آن بازدید خواهند کرد.
• کارخانه مونتاژ 2 تا 3 هزار دستگاه تراکتور در سال با مشارکت گروه LG کرهجنوبی -فاز اول- با هدف مونتاژ تراکتورهای کوچک باغی تا تراکتورهای 140 اسب بخار و همچنین کمباین برداشت برنج و در ادامه کارخانه تولید تراکتور با مشارکت گروه LG که در سال 2020 میلادی حدود 15 هزار دستگاه تراکتور داخلی در سطح استاندارد اروپا تولید خواهیم کرد-فاز دوم- و پس از تأمین نیاز داخلی صدور به بازار خاورمیانه هدف اصلی ما است.
• هزار هکتار اراضی کشاورزی مزارع فدک با مدرنترین تجهیزات و سیستمهای آبیاری زیرکشت انواع محصولات با هدف تولید بذور استاندارد -op- و بذور هیبرید و همچنین باغات پسته ارگانیک است.
• بزرگترین کارخانه فرآوری بذر در شهرک تأسیس شده که دهها رقم از بذور گندم، جو، ذرت و ... در آن براساس خلوص پروسس، بوجاری، درجه بندی و بستهبندی میشود.
• بذور گندم و جو این کارخانه به استناد مزارع شاهد، از بذور تولیدی اروپا نیز بهتر است. البته 4 تا 5 رقم بذر گندم-پدری و مادری -نیز از اروپا وارد کرده و روی آنها کار و بذر گواهیشده تولید میکنیم.
در حال حاضر با بزرگترین تولیدکنندگان بذر اروپا و برترین آنها در کشورهای فرانسه -لیماگرین Limagrain- که وزیر جهادکشاورزی در نیمه اول مهر سالجاری از مجموعه آن بازدید نمودند، آلمان -Dieckmann- و اتریش -Saatbau Linz-مشارکت و همکاری داریم.
• پس از اعلام نظر مهندس کشاورز مبنی بر اینکه به جز دو سه محصول زراعی، کلیه زراعت کشور را میتوان با نشاء کاشت نمود که دو نوبت، آبیاری کمتر طلب میکند و با مدیریت کنترل آفات، رشد بهتری در محیط پاک دارد. طرح احداث واحد تولید نشاء صنعتی برای اولین بار در مجتمع کشت و صنعت در شمال کشور صورت گرفته که به زودی راه اندازی میشود.
• واحد R&D و بررسی نمونههای بذرهای باکیفیت خارجی که مناسب اراضی ایران است پس از بررسی همه جانبه و کشت نمونههای اولیه در مزارع شاهد و استاندارد اقدام به واردات بذر مینماید. از جمله اینکه 300 تن بذر هیبرید کلزا از چند کشور تراز اول مانند: آلمان وارد و پس از طی مراحل، توزیع شده است.
• شهرک و مجتمع صنایع غذایی، یکی دیگر از کارخانجات است که 400 الی 500 نوع محصول را به صورت بهداشتی، پاک، درجهبندی و بستهبندی مینماید. از جمله انواع حبوبات، خشکبار و آجیل، ادویه و چاشنی، سبزیجاتخشک و... در این شهرک اقتصادی، سردخانه، سالنهای تأسیسات، خدمات عمومی،سوپرمارکت، مسجد و بناهای مورد لزوم احداث شده و حالت منحصر به فردی دارد.
• دفتر بینالملل مجموعه، ضمن ارتباط کاری با 30 کشور پیشرفته کشاورزی در سراسر دنیا پیگیری و اطلاعات مورد نیاز در مورد بذر، کود، سم و ماشینها را انجام میدهند.
• انبارهای نگهداری کود، سم، بذور، ماشینها در مبادی ورودی مراکز استانها و شهرک اقتصادی
• هایپر مارکت کشاورزی با هدف تأمین و عرضه همه خواستهها و نیازهای کشاورزی کشور.
اینها نمونههایی از اقدامات عملی آرمان سبز جهت ارتقاء جایگاه کشاورزی ایران است.
تعریف جایگاه آرمان سبز برای رسیدن به 2020 میلادی چیست؟
نخستین بیانیه ماموریت آرمان سبز ارائه خدمات کیفی و مطلوب به صدها هزار بهره بردار در سراسر ایران و جلب رضایت آنهاست، همزمان در نظر داریم در سه، چهار سال آینده به نقطه تکامل و بهرهوری برسیم. طبق برنامه پیشبینی شده در 2020 با 150 الی 250 میلیارد تومان حجم تولید بالاترین شرایط تولید صنایع غذایی را خواهیم داشت. در پروژه کارخانه تولید کود و سم، بازار بزرگی در ایران نداریم و نگاه ما به کشورهای دیگر است و برنامهریزی برای صدور مازاد تولید داریم، زیرا تولید سالانه 4 الی 5 میلیون کیلو کود- مایع، ماکرو وغیره- و 5/7 میلیون لیتر تولید سم را پیشبینی کرده ایم. بذر، بخش قابل توجهی از سرنوشت کشاورزی را در دست دارد ولی با توجه به اهمیت آن و تولید بذور مرغوب باکیفیت بالا متأسفانه گواهینامه بینالمللی بذر نداریم که در دست بررسی است.
آرمان سبز از مجموعههای بزرگ زنجیره کشاورزی است که همواره توسط مقامات ارشد کشور از جمله وزیر و معاونین و مدیران سازمانهای مستقل کشاورزی مورد بازدید قرار میگیرد، با توجه به عظمت کار، آیا حمایت میشوید؟
تاکنون حمایت قابلقبولی مانند دریافت وام کم بهره یا مساعدت ویژه برای توسعه کمی و کیفی در حد موردنیاز صورت نگرفته است. لذا اگر هم قرار به پرداخت وام و مسائلی از این قبیل، باشد چنانچه طبق قوانین انجام شود برای ما کافی است. متأسفانه بانکهای ایرانی-نه در تأمین منابع و نه در اعلام بهره و نه در عملکرد- استاندارد بانکهای دنیا را ندارند. شرایط بانکهای کشور در جهت حمایت از تولید نیست، در دنیا سرمایه داران پس از تأسیس بانک به دنبال کارآفرینان و مولدهای اشتغال میروند تا کار ایجاد و اقتصاد به حرکت درآید، اما در ایران عدهای صرفاً با نفوذ خویش و رابطه، یک بانک بدون سرمایه تأسیس کرده و با جوایز و تشویقها و فشار و غیره پول را از بازار جمع آوری و با سپردههای مردم، وام با نرخ بالا و کارمزد زیاد به مردم میدهند.
مسلما چنین پولی در مسیر تولید نمیتواند اقساط را برگرداند، این است که بانکها در نقش واسطه وارد و شرایط را سخت تر میکنند. واقعیت این است که کشاورزی در مجموع برای کشاورز 15 درصد سود ندارد که بخواهد بهره بانکها را 17 و 20 درصد بیشتر بپردازد.
با توجه به اینکه 90 درصد تولید محصولات کشاورزی توسط بخش خصوصی انجام میشود دولت، و وزارت جهاد کشاورزی و شرکت خدمات حمایتی چه نقشی جز تصدیگری دارد؟
وزارت کشاورزی خواسته یا ناخواسته بخش خصوصی را محدود میکند و وظایف آن را به عهده میگیرد، شرکت خدمات حمایتی نهادهها را از بخش خصوصی جمع آوری کرده و با افزایش قیمت آن را در بازار به بخش خصوصی میفروشد، که این خلاف نظر دولت و مسئله خصوصی سازی است در حالی که وزیر و معاونین وزارتخانه معتقدند همه فعالیتهای وزارتخانه حتی تحقیقات و ترویج و آموزش باید به بخش خصوصی واگذار شود.
آیا آرمان سبز مشارکتی در امنیت غذایی و تأمین نهادهها برای محصولات استراتژیک دارد؟
ما همواره مصوبهها و خواستههای وزارتخانه را نصبالعین قرار دادهایم، گرچه مورد عنایت قرار نمیگیریم. سال زراعی گذشته به توصیه مهندس عباس کشاورز معاون امور زراعت، سرمایهگذاری در امر بذور هیبرید کلزا و ترویج آن را شروع کردیم -محور اصلی همایش کشت پاییزه امسال و سخنان مهندس حجتی و مهندس کشاورز- چرا که جلوگیری از خروج 4 تا 5/4 میلیارد دلار برای خرید کلزا و روغن و البته سوبسیدهایی که برای آن داده و به اشکال مختلف تحلیل میشود میتواند تحولی در کشاورزی به وجود بیاورد-رقمی معادل کل بودجه برخی از کشورهای کوچک اروپایی-. ترویج کشت زمستانی کلزا با خرید بذور مناسب آغاز میشود و میتواند به همکاریهای بعدی و تولید ارقام هیبرید در ایران منجر گردد تا قیمت تمام شده بذور هیبرید کاهش یابد.
بحمدالله آرمان سبز توفیق یافت در این کار ملی مشارکت و سرمایهگذاری کند که تقدیر مهندس کشاورز را به همراه داشت.
دیدگاه مسئولان کشور نسبت به ساختار صادرات چگونه است؟
در حالی که دنیا صادرات محور شده ولی در کشور ما به آن اهمیت داده نمیشود. انگار مسئولان با صادرات مخالف هستند. تعرفههای ناپایدار، نبود خط تولید صادراتی، عدم رایزنی و کسب سهم بازار، تلاش نکردن برای برندسازی و مسایلی از این قبیل به عنوان آفت صادرات تلقی میشود. آرمان سبز هم اکنون صادرات پسته را در برنامههای خود دارد و توسعه سالهای آینده صدور این محصول را نیز تعریف کرده است.
مهمترین چالشهای بخش خصوصی کشاورزی در چیست و چه راه حلهایی برای آن ارائه کنید؟
من معتقدم عمدهترین بحران کشور مدیریت است، باید راهی پیدا کنیم که تصمیمگیریهای غلط و قضاوت نادرست و اجرای ناآگاهانه صورت نگیرد. مهمترین اصل در کشاورزی تأمین غذاست و باید کشور به سمت اقتصاد مقاومتی و تحقق آن پیش برود، فقر مدیریت به فقر کشاورزی میانجامد، البته سطح پایین سواد و دانش کشاورزان نیز معضلی است که نباید نادیده گرفته شود. متأسفانه سطح مدیریت ضعیف است و بسیاری از مدیرانی که در بخش به کار گرفته شدهاند غیرمرتبط هستند، هم مدیران میانی و هم کشاورزان، همین است که استفاده اقتصادی در کشاورزی انجام نشده است، بزرگترین معضل کشور، ابتدا بحران مدیریت و سپس بحران اقتصاد کشاورزی است. ما باید کشاورزی را اقتصادی کنیم. چرا که توسعه کشاورزی همواره با اقتصادی بودن دوام میآورد. من در بازدیدی که از کشور کره جنوبی داشتم، متوجه شدم در داخل شهر در بین ساختمانها، چنانچه یک زمین 500 متری خالی است در آن محصول کشت شده بنابراین کشاورزی صرفه اقتصادی دارد که زمینشهری به آن اختصاص داده است-بحث کشاورزی شهری- این موضوع قطعاً به اقتصادی شدن کشاورزی کمک میکند. اگر در کشور روی مدیریت و اقتصاد کشاورزی کار کنیم مابقی مسائل و معضلات بخش حل خواهد شد.
در شماره قبل گزارشی مبنی بر تبعات افزایش تعرفهها ورود سم ارائه کردیم، به نظر شما سم قاچاق در کشور چگونه وارد میشود. چرا کسی پاسخگو نیست، دولت معتقد است فقط برای مقابله با سم خطرناک تعرفه آن را بالا میبرد، آیا با بالا رفتن تعرفه، سم قاچاق وارد نمیشود؟
گزارش جامعی بود و امیدوارم مورد توجه مسئولان قرار بگیرد، من معتقدم به جای گران کردن باید یک جایگزین برای کالایی که خطرناک و بیکیفیت است معرفی شود، در غیر اینصورت فقط مسیر به انحراف میرود. زیرا شرایط ورود و ثبت سم در کشور بسیار سخت است. بعضی سمهای ژنریک نزدیک به 50 سال است وارد و ثبت میشود و به عنوان یک منبع درآمد شناسایی شده که کار درستی نیست، چون به لحاظ قدیمی بودن این سمها ناکارآمد هستند.
موضوع بعدی اینکه در کل کشور تنها یک آزمایشگاه رسمی سم و آنالیز آن وجوددارد و برای کنترل کیفی سم، آزمایشگاهی وجود ندارد به همین دلیل ضرورت تاسیس و توسعه آزمایشگاههای جدید احساس میشود. چند سال است این موضوع را اعلام میکنیم ولی کسی توجه و پیگیری نمیکند. کاش این موارد مورد توجه مسئولان قرار گیرد و نگاه کارشناسی با هدف رفع موانع بخش کشاورزی حاکم گردد.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۱۰ - سال ۱۳۹۶
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com