جایگاه فراموش شده كنترل بیولوژیك
گلادیاتورهای جنگ بیولوژیك
مهندس علیرضا علیزاده
اینكه گفته میشود مصرف سمومنباتی در ایران نصف متوسط جهانی است؛ اما بازگشت محصولات صادراتی از برخی كشورهای حاشیه خلیج فارس و كشورهای اروپایی نقض این گفته را ثابت میكند در اهمیت مبارزه بیولوژیكی آفات كافی است.
كنترل آفات توسط دشمنان طبیعی با توجه به اهمیت آن برای حفظ پایدار محیطزیست و سلامتی انسانها بهصورت رایج و كاربردی در بسیاری از كشورها مرسوم شده است و زمینهی اشتغال وسیعی را برای محققان و تولیدكنندگان فراهم آورده است.
حفظنباتات به دادمان برسد!
مهندس ثقایی، كارمند بازنشسته مركز تحقیقات گیاهپزشكی، كه از تولیدكنندگان حشرات مبارز -از سال 1385 تاكنون- بهشمار میرود به نشریه گفت: كنترل بیولوژیك راهكار مناسبی برای استفاده هر چه كمتر از سموم كشاورزی است و باید فرهنگ استفاده از این نوع مبارزه در كشاورزی كشور نهادینه شود.
وی نقش حمایتی دولت را در این زمینه موثر دانست و افزود: در ابتدا دولت 80 درصد هزینهها را پرداخت میكرد اما در حال حاضر، 55 الی 60 درصد مالیات به خرید این حشرات تخصیص دادهاست.
در سالهایی كه دولت مشاركت بیشتری داشت استقبال كشاورزان نیز، بیشتر بود چرا كه كشاورزان معمولا حاضر نیستند حق 45 درصدی خود را بدهند.
از دیگر مصیبتهای تولید این حشرات آفتخوار، پرداخت دیرهنگام سهم دولت به تولیدكنندگان است؛ بهطوری كه هنوز پول تولید سال1396 پرداخت نشدهاست.
این كارمند بازنشسته مركز تحقیقات گیاهپزشكی، سازمان حفظنباتات را ملزم به سختگیری در زمینه مصرف سموم و جا انداختن مبارزه بیولوژیك دانست و اظهار داشت: پیش از این تولیدكننده عامل فروش مستقیم حشرات به كشاورزان بود اما این امتیاز از آنها سلب و به كلینیكهای گیاهپزشكی داده شده است. این سلب امتیاز از یكسو باعث افزایش هزینه خرید برای كشاورزان و از سوی دیگر تحمیل فشار اقتصادی زیاد به تولیدكننده است.
ثقایی درخصوص انواع حشرات مبارز با آفات خاطرنشان كرد: براكون، تریكوگراما، مگس سرفید، كفشدوزك و كریوز از مبارزان بیولوژیك كشور هستند. اما به علت گران بودن این حشرات و تعداد دفعات آزادسازی زیاد آنها، درحال حاضر كشاورزان خرده پا از این نوع مبارزه استقبال چندانی نمیكنند. بیشتر مشتریهای مبارزه بیولوژیك كشاورزان صنعتی و دقیق هستند.
این كارمند بازنشسته مركز تحقیقات گیاهپزشكی، سازمان حفظنباتات را ملزم به سختگیری در زمینه مصرف سموم و جا انداختن مبارزه بیولوژیك دانست و اظهار داشت: پیش از این تولیدكننده عامل فروش مستقیم حشرات به كشاورزان بود اما این امتیاز از آنها سلب و به كلینیكهای گیاهپزشكی داده شده است. این سلب امتیاز از یكسو باعث افزایش هزینه خرید برای كشاورزان و از سوی دیگر تحمیل فشار اقتصادی زیاد به تولیدكننده است.
ثقایی درخصوص انواع حشرات مبارز با آفات خاطرنشان كرد: براكون، تریكوگراما، مگس سرفید، كفشدوزك و كریوز از مبارزان بیولوژیك كشور هستند. اما به علت گران بودن این حشرات و تعداد دفعات آزادسازی زیاد آنها، درحال حاضر كشاورزان خرده پا از این نوع مبارزه استقبال چندانی نمیكنند. بیشتر مشتریهای مبارزه بیولوژیك كشاورزان صنعتی و دقیق هستند.
قدرت رقابت با سموم را نداریم!
دكتر جلال شیرازی، فارغالتحصیل دكترای دانشگاه علوم كشاورزی بنگلور هندوستان و رئیس بخش كنترل بیولوژیك سازمان گیاهپزشكی كشور، سطح تولید و رهاسازی عوامل كنترل بیولوژیك را 300 هزار هكتار دانست و به نشریه گفت: امروزه حدود شش عامل ماكرو -یعنی زنبورها و پرداتورها- در سطح وسیعی از كشور مورد استفاده قرار میگیرد.
وی ادامه داد: بعد از جنگ جهانی دوم، با موفقیت سم D.D.T، سموم شیمیایی جای خود را در بازار جهانی باز كردند. همین موضوع باعث به فراموشی سپردن كنترل بیولوژیك شد.
رئیس بخش كنترل بیولوژیك سازمان گیاهپزشكی اذعان داشت: ما در سال 1381 بیشترین رهاسازی را در مزارع برنج داشته و ركوردی درحدود 148هزار هكتار ثبت كردیم. اما متاسفانه امكانات، نیروی انسانی و بخش خصوصی هم زمان توسعه نیافتند.
گفتنی است سازمان حفظنباتات بهعنوان مسئول كنترل بیولوژیك از سال 1385 تا امروز سطح استفاده از كنترل بیولوژیك را 300 هزار هكتار ثابت نگه داشتهاست.
شیرازی با اظهار نادیده گرفتن كنترل بیولوژیك در سایه سموم افزود: سموم همیشه در دسترس، بسیار متنوع و تبلیغات زیادی دارند. اگر برداشت سیاسی از این موضوع نشود میتوان گفت خیلی از مسئولین، سم را راهكار اول میدانند. در وزارت جهادكشاورزی كمیتهای بهنام كود و سم با ریاست معاونت زراعت جهاد فعالیت میكند، اما در مورد كنترل بیولوژیك چنین كمیتهای تشكیل نشدهاست.
در بازار باید تفاوتی بین محصول كشاورزی كه از كنترل بیولوژیك استفاده كرده با كشاورزی كه سمپاشی را ترجیح داده، ایجاد شود. این عمل خود سبب ایجاد انگیزه برای كاهش مصرف سموم و روی آوردن به مبارزات بیولوژیك میشود.
باید از ماندگاری سموم در محصولات كشاورزی كاست
مهندس سمیرا صفاریان، فوقلیسانس حشرهشناسی و مسئول فنی بیولوژیك شركت گیاه، ضمن اظهار به اینكه دنیا به سمت كنترل بیولوژیك در حال حركت است و هیچ راه گریزی از آن نیست گفت: مانایی سموم شیمیایی در محصولات و مقاومت آفات به این نوع سموم مشكلات عدیدهای را برای صنعت كشاورزی ایجاد كرده است.
با استفاده از كنترل بیولوژیك علاوه بر افزایش سطح برداشت میتوان از ماندگاری سموم در محصولات كشاورزی كاست كه این خود موجب افزایش حجم صادرات محصولات به خارج از كشور میشود.
وی محصولات بیولوژیك شركت گیاه را بر دو نوع وارداتی و تولید داخلی طبقهبندی كرد و گفت: محصولات وارداتی از شركت هلندی كوپرت تهیه میشوند كه بیشتر برای كنترل بیولوژیك در محصولات تازهخوری نظیر گوجهفرنگی، خیار و... استفاده میشوند. این محصولات خود به دو گروه حشرات ماكرو و میكروارگانیزمهای مفید تقسیم میشوند. شركت گیاه 12سال قبل، استفاده از این حشرات را در گلخانههایی بهصورت پایلوت مورد آزمایش قرار داد تا بتواند آنها را در سازمان حفظنباتات به ثبت برساند. محصولات بیولوژیك شركت بیشتر شامل كودهای بیولوژیك مبتنی بر باكتری باسیلوس میباشد.
می توان نتیجه گرفت...
اگر این نوع مبارزه سالم و طبیعی در كشورمان از انزوا خارج شود میتوان افزایش صادرات محصولات كشاورزی-به واسطه كاهش مصرف سمومنباتی- را در كنار بهبود شرایط محیطزیست و سلامت غذای مصرفی را شاهد باشیم.
نشریه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۲۱ - سال ۱۳۹۷
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com