كشت‌بافت؛ زندگی درون شیشه‌ای
كشت‌بافت؛ زندگی درون شیشه‌ای
مهندس علیرضا علیزاده
كشت‌بافت، تكنيك ابزاري مهم در مطالعات پايه و داراي كاربردهاي تجاري متعددي است. اين روش به قدري حائز اهميت است كه از آن مي‌توان براي توليد گياهاني كه در حالت طبيعي دوره رشد طولاني داشته، استفاده كردسرخدار از اين دست گياهان است كه از عصاره آن با نام تاكسول در درمان طيف گسترده‌اي از سرطان‌ها استفاده مي‌شود؛ اما محدود بودن مقدار درختان سرخدار و نبود امكان تهيه مستقيم تاكسول از اندام‌هاي طبيعي به دليل ممنوعيت قانوني قطع اين درختان، سبب شده از كشت‌بافت به‌عنوان جايگزين مناسب براي تهيه تاكسول استفاده شود.
دكتر پژمان آزادی، قائم‌مقام فناوری پژوهشگاه بیوتكنولوژی كشور-ابری-، كشت‌بافت را تكنیكی مهم در حوزه بیوتكنولوژی دانست و به نشریه گفت: بیش از یك قرن از عمر شروع استفاده از تكنیك كشت‌بافت در دنیا و بیش از دو دهه در ایران می‌گذرد و شركت‌های بسیاری در حوزه محصولات باغی و زراعی از این تكنیك استفاده می‌كنند. در داخل كشور بیش از 60 شركت در حوزه كشت‌بافت در گیاهان باغی، زینتی، زراعی و دارویی فعالیت می‌كنند و موفقیت‌های چشمگیری در این زمینه به دست آورده‌اند. با توجه به این كه كشت‌بافت امروزه جزو اركان مهم كشاورزی است اما متاسفانه مشكلات زیادی هست كه موجب ناشناس بودن نسبی این تكنیك در كشور شده است. در پژوهشگاه بیوتكنولوژی كشور بخشی با نام كشت‌بافت با موفقیت زیادی در حال فعالیت است. از اقدامات مهم این بخش می‌توان به تولید گیاهان عاری از ویروس مثل سیب زمینی اشاره كرد كه خود موجب جلوگیری از واردات بذور عاری از ویروس به كشور می‌شود.
قائم مقام فناوری پژوهشگاه ابری از موفقیت تكنیك كشت‌بافت در تكثیر نخیلات خبر داد و افزود: كشت‌بافت در خرما نیاز مهمی برای بخش كشاورزی كشور بوده كه خوشبختانه در آن موفق بوده‌ایم. درخصوص كشت‌بافت درخت خرما به پروتكل نهایی رسیدیم و این آمادگی را داریم كه پروتكل را در اختیار بخش خصوصی بگذریم.
كشت‌بافت گیاهی در ایران شناخته شده نیست!
مهندس علی عقلایی، مدیرعامل شركت دانش‌بنیان آویژه كشت‌بافت آروین، با اشاره به قدرت ریز ازدیادی بالا در كشت‌بافت، توان تولید را دو چندان دانست و به نشریه گفت: گیاهان تولیدی در كشت‌بافت عاری از هرگونه ویروس و بیماری هستند و حتی می‌توان با استفاده از فناوری كشت‌بافت به تولید گیاهان مقاوم به شوری و خشكی نیز مبادرت ورزید.
عقلایی درخصوص پایاننامههای دانشگاهی مرتبط با كشت‌بافت گیاهی اذعان داشت: من پایان‌نامه‌ها را به‌عنوان پروتكل نهایی قبول ندارم چرا كه اكثر دانشجویان درصددند تا در كمترین زمان از پروژه خود دفاع كنند. به نظر من می‌توان از پایاننامههای دانشجویی به‌عنوان سرنخ برای توسعه فعالیت‌های تجاری استفاده كرد چرا كه در دانشگاه‌ها آزمون و خطا بالاست. وی ضمن اظهار تأسف درباره كم‌توجهی نسبت به كشت‌بافت، افزود: كشت‌بافت گیاهی در ایران شناخته شده نیست و به نظر جا افتادن آن در بین تولید‌كنندگان حداقل پنج سال دیگر طول خواهد كشید. بحث دیگر این است كه حمایت دولت از شركت‌های دانش بنیان بیشتر كلامی است تا عملی. امروز با توجه به قیمت بالای مواد اولیه مورد نیاز و عدم تخصیص ارز یارانه‌ای به این دسته از مواد، شاهد تعطیلی واحدهای تولیدی كشت‌بافت در كشور هستیم.
برای ورود به این حرفه باید سه چیز را در نظر داشت؛ در ابتدا باید ضمن داشتن دانش فنی لازم به بروزرسانی اطلاعات دقت كافی داشت. دوم دستگاه‌ها و ابزارها باید در طی زمان‌های تعیین شده تعمیر یا تعویض شوند و در آخر باید آزمایشگاه كشت‌بافت در تمام مراحل به تحقیق و توسعه بیاندیشد.
در كشت‌بافت از برگ، تعداد زیادی پاجوش به‌دست می‌آید!
دكتر مهسا حسینی، عضو هیات‌مدیره شركت فدك‌گل و متخصص گیاهان زینتی، ضریب تكثیر در كشت‌بافت را بالا دانست و به نشریه گفت: می‌توان از یك برگ تعداد زیادی پاجوش یا تنه جوش به‌دست آورد. كشت‌بافت روش پرهزینه‌ای است و بیشتر روی گیاهانی به صرفه است كه از روش‌های تكثیر سنتی تعداد كمی می‌توان از آن‌ها گیاهچه تولید كرد. شركت ما اخیراً در گیاهانی مانند ساكولنت‌‌ها از این روش استفاده می‌كند و از نتیجه آن رضایت كامل دارد.
كشت‌بافت گیاهان خاص، ارزآور است!
مهندس سپیده مادلو، كارشناس رویان پژوهش آذربایجان، استفاده از كشت‌بافت گیاهی در تكثیر گیاهان دارویی خاص و نایاب را ارزآور دانست و گفت: با استفاده از تكنیك كشت‌بافت در تكثیر گیاهان دارویی نادر می‌توان اینگونه گیاهان را به خارج از كشور صادر كرد. كشت‌بافت به علت مزایای بالا از قبیل زودبازدهی و یكنواختی و عاری از ویروس بودن نهال‌های تولیدی با سایر روش‌های كشت قابل مقایسه نیست.
وی در پایان افزود: معضل اصلی كار ما تامین مواد اولیه شیمیایی برای تهیه محیط‌های كشت‌بافتی است. با توجه به تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز، تامین این مواد به‌عنوان چالش اصلی ما و سایر همكاران ما شناخته می‌شود. اگر دولت به یكی از شركت‌های فعال حوزه كشت‌بافت مجوز واردات این مواد را به نمایندگی از سایر شركت‌ها بدهد، قطعا مشكلات ما حل خواهد شد.
نشریه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۲۱ - سال ۱۳۹۷
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمی‌توانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ می‌توانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com