تلاش برای تولید سموم کم‌خطر و بی‌خطر
توان تولید 95 درصد نیاز کشور به آفت‌کش‌ها وجود دارد

بعضی وقت‌ها، برخی آدم‎ها توان آن دارند که پاره‌ای از معادلات را به کلی تغییر می‌دهند. داستان آدم‌های خودساخته‌ای که پله‌پله از نردبان موفقیت بالا می‌روند و در حوزه کاری‌شان جزو بهترین‎ها می‎شوند، به جایی می‎رسند که چشم خیلی‌ها برای الگوبرداری به دنبال آن است که از آنها بیاموزند.
به واقع این آدم‌ها دیگر متعلق به خودشان نیستند، بلکه به یک ملت تعلق دارند، خاصه این که دغدغه کشورشان را داشته و کارشان به گونه‌ای‌ باشد که همه از خدماتشان منتفع ‌شوند. خود نیز به آن درجه از اعتماد به نفس می‌رسند که به دور از هر گونه شعار می‌گویند:
«ما ایرانی‌ها بسیاری از کارها را می‌توانیم به راحتی انجام دهیم».

نزدیک به 7 دهه است که سیستم‌های خلاق و کارآفرین مهاجر، چهره گلستان را تغییر داده‌اند و سرسبزی بیشتر گلستان را باعث شده‌اند.... بزرگ‌خاندان رحمتی در جوانی علاوه‌بر کشت و کار مزرعه، پنبه‌کاری و... به‌عنوان کارمند بانک کشاورزی در گرگان مشغول به کار شده بود، فردی جدی، پرتحرک، خستگی‌ناپذیر و بسیار اهل ابتکار و نوآوری بود، رحمتی‌بزرگ از هر فرصتی استفاده می‌کرد تا دانش خود را به‌روز کند.
رحمتی بزرگ در دهه 40 و زمانی که کودهای شیمیایی سیاه و سفید در کشور باب شد با درک نیاز کشاورزی به کود نمایندگی توزیع کودهای شیمیایی استان را دریافت و کود را همراه با آموخته‌های ترویجی به کشاورزان عرضه می‌کرد.
شرایط کاری‌ رحمتی به‎گونه‎ای بود که ساعت 4 صبح بیدار می‌شد، به زمین‌های کشاورزی‌اش سرکشی می‌کرد و ساعت 7 از گرگان به تهران می‌رفت و تا ساعت 3-2 بعداز‌ظهر پیگیر کارهای اداری در تهران بود یا مرخصی گرفته و دوباره به گرگان برمی‌گشت. 
ساعت 8-7 شب که به گرگان می‌رسید و به سرکشی مغازه توزیع کود می‌رفت و تا ساعت 10-9 هم مغازه بود. در هفته سه بار به این شکل به تهران سفر می‌کرد. این انسان بسیار پرتلاش و فعال در سال‌های پایانی دهه 40 کارخانه سم را احداث کرد.
کشاورزان پیشکسوت گرگان معتقدند، مهندس محمدحسین رحمتی از نظر عملگرایی و سختکوشی به «پدر» شباهت دارد؛ چرا که روزانه تا 18 ساعت کار می‌کند، خلاقیت و نوآوری را قدر می‌شناسد و دوست دارد همواره پرسشگر و در حال یادگیری باشد.
محمدحسین رحمتی، فوق‌لیسانس مهندسی مکانیک است، اما به تاسی از پدر و با هدف تقویت برند «رحمتی» تقریباً همه فعالیت‌های او در تولید نهاده‌های کشاورزی است. تولید، تأمین و توزیع آفت‌کش‌ها، بذر و کود ازجمله مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت او است و مجموعه کارخانجات و مجتمع‌های تحت مدیریت وی، طیف وسیعی از این نهاده‌ها را تولید و عرضه می‌کند.
وی که عضو هیأت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان سموم و آفت‎کش‌ها است، می‌گوید که همه به من می‌گویند که از نظر خصوصیات اخلاقی و کاری، به پدرم، شباهت بسیار دارم؛ چراکه پدر من 16 تا 18 ساعت در شبانه‌روز در عرصه تولید و ارائه خدمات به کشاورزی فعالیت می‌کرد...

فراز و نشیب کارخانه‌های تولید سم
در یکی از روزهای هفته نخست تابستان فرصتی دست داد تا در دفتر شرکت گل سم با مهندس رحمتی دیدار کنیم.
از درب ورودی تا اتاق مدیریت، همه پروتکل‌های کرونا رعایت می‌شد. چیدمان دفتر اروپایی، با تشکیلات منظم خودنمایی می کرد.
تابلوهای هنری و صنایع‌دستی نشان از هنر دوستی رحمتی داشت و بخشی از قفسه‌ها به نوآوری‌های شرکت‌های تحت‌پوشش هلدینگ، لوح‌تقدیر و تصاویر فعالیت های شرکت اختصاص یافته بود.
مهندس رحمتی در بخشی از صحبت‎هایش در کنار سابقه کاری خود در تولید سم، به وضعیت گذشته و حال تولیدکنندگان سموم هم اشاره می‎کند و می‌گوید: در کارخانه‌ای که پدرم احداث کرده بود، در کسوت شاگردی در کار تولید سم حضور داشتم. در اثر بعضی سیاست‌ها که باعث سرکوب تولید داخل ‌شد، در مقطعی تولید داخلی کلاً قطع و به ناچار ما هم کارمان به تعطیلی کشیده شد. بعد از 8-7 سال مجدداً در سال 1377 کارخانه‌ای در شهرک صنعتی بندر گز، در قالب شرکت «گل‌سم گرگان» که در زمینه تولید سموم فعالیت می‌کرد، احداث کردیم و بعداً با تجهیز قسمت فنی، به ثبت سموم جدید و کم‌خطر و بی‌خطر اقدام نمودیم.
یک شرکت هم به نام «رهااندیش کاوان» ثبت کردیم که سموم آماده مصرف وارد می‌کند. این شرکت نماینده شرکت‌های بین‌المللی خارجی مانند  سینجنتا است. تقریبا 80 درصد کار  سینجنتا در ایران با شرکت‌ ما انجام می‌گیرد. 80 تا 90 درصد شرکت‌های مهم ژاپنی در ایران با شرکت ما همکاری دارند که تولیدات آن‌ها را در داخل ثبت و عرضه می‌کنیم. 
هدف ما این است سموم بسیار باکیفیت و کم‌خطر و بی‌خطر را که در کشورهای پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرند شناسایی و وارد کشور کنیم، به‌طوری که در حال حاضر در جریان ثبت حدود 40 نوع سم هستیم که از این تعداد به جرأت می‌توان گفت که 30 نمونه آن‌ از نوع کم‌خطر و بی‌خطر هستند.
وی می‌گوید: تمام اهتمام ما این است که اصلاً سراغ سموم پرخطر نرویم و فقط سموم بی‌خطر و کم‌خطر را تولید کنیم. به‌عنوان مثال هم اکنون در حال ثبت سمی هستیم که اگر امروز روی محصولی مانند توت‌فرنگی استفاده شود، روز بعد می‌توان توت‌فرنگی را بدون اینکه خطری داشته باشد به بازار عرضه کرد.
رحمتی می‌گوید که روال کار ما این گونه است که پس از 2 تا 3 سال بعد از وارد کردن هر سم وارد عرصه تولید آن می‌شویم و آن را در داخل تولید می‌کنیم.

تولید سموم بیولوژیک
وی ادامه داد: روی سموم بیولوژیک هم برنامه‌ریزی زیادی انجام داده‌ایم به‌عنوان مثال آفت‌هایی برای درخت گردو داریم که عملا تولید را فلج می‌کنند. ما محصولاتی در اختیار داریم که این آفات را کنترل و باغداران گردو را از متضرر شدن نجات می‌دهند.
کار ما حل کردن مشکلات کشاورزان به شکلی نوین و بسیار سالم است؛ چون همین محصولات کشاورزی را خانواده و نزدیکان خودم هم مصرف‌ می‌کنند.
به عنوان نمونه به جای «بوتاکلر» که یک سم پرخطر است ما سمی از ژاپن وارد کرده‌ایم که می‌تواند جایگزین آن شود. برای جایگزینی این سم با بوتاکلر، پنج سال اقدامات ثبت آن را در داخل کشور پیگیری کردیم که در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان سموم از آن کپی‌برداری می‌کنند.
رحمتی اضافه کرد: روی «فرمون‌ها» نیز کار کرده‌ایم و تولید کارت‌های زرد و آبی را در دستور کار قرار داده‌ایم و از تولیدات بیولوژیک مناسب و بی‌خطر نیز استقبال می‌کنیم.
کارخانه‌ دیگری به ثبت رسانده‌ایم به نام «رادین پلاست» که بطری و لوله تیپ (Tape) با اتصالات آن و همچنین کارت‌های زرد و آبی و سینی نشاء را تولید می‌کند. علاوه بر نیاز بطری‌های شرکت سم‌سازی خودمان، بخشی از نیاز کشور را هم تأمین می‌کنیم که مورد استقبال مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.

پایش محصولات جدید و بی‌خطر
مدیرعامل گل‌سم گرگان، در ادامه عنوان می‌کند: به‌طور مرتب محصولات و تولیدات جدید و بی‌خطر و کم‌خطر را از طریق ارتباطاتی که با شرکت‌های جهانی و همچنین شرکت‌هایی که از آن‌ها نمایندگی داریم شناسایی می‎کنیم. در کنار آن در مجموعه‌مان از مشاوران بسیار متخصص هم استفاده می‌نمائیم. به‌عنوان مثال آقای محمد موسوی که از اساتید دانشگاه و جزو متخصصان بسیار خوب و یکی از بهترین‌های ایران در این زمینه هستند و شناخت بالایی از آفت‌کش‌ها دارد، در این مورد به ما مشورت می‌دهد.
خلاصه این که ما از هیچ هزینه‌ای برای شناسایی، واردات و تولید محصولات کم‌خطر و بی‌خطر دریغ نکرده و شرکت ما همیشه به دنبال کارهای جدید و سالم‌تر است.

تولید بذر
مهندس رحمتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تولید بذر اشاره می‌کند و می‌گوید: 8 تا 9 سال است که در کار تولید بذر استاندارد Op هستیم. برای تولید بذر هیبرید هم برنامه‌هایی داریم و با وزارتخانه نیز هماهنگی‌هایی را در این مورد انجام داده‌ایم.
بذرهای Op محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، خربزه، سبزی و صیفی را تولید می‌کنیم و از بعضی شرکت‌های مهم خارجی هم بذور هیبرید وارد می‌نمائیم، اما هدف ما تولید بذر هیبرید است. چون شرکت‌های تولید بذر خارجی از ارائه لاین‌های جدید خودداری می‌کنند. هدف ما تولید بذرهای هیبریدی است که از ابتدا تا انتهای تولید آنها در ایران انجام شود که وقت و هزینه بالایی را طلب می‌کند. بین سه تا هشت سال زمان می‌برد تا به نتیجه برسد. در این 8 سال فقط باید هزینه کرد و منتظر نتیجه ماند که کار بسیار سختی است و نیاز به گلخانه، زمین،نیروی متخصص و کلی امکانات دیگر دارد. ما همه تمهیدات آن را انجام داده‌ و برای تولید بذر هیبرید خیز برداشته‌ایم.
وی توضیح می‌دهد:370-360 رقم از 15-10 محصول مختلف را در مزرعه‌هایمان برای بذرگیری کشت می‌کنیم که کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است. یک روز بخصوص هم به نام روز مزررعه «گل‌سم» داریم که در این روز از همه نمایندگی‌هایمان در ایران و بعضی شرکت‌های خارجی برای بازدید از این مزارع دعوت به‌عمل می‌آوریم.
بعضی از شرکت‌های خارجی، از کارهایی که ما در این مزارع انجام می‌دهیم، متحیر شده و اعتراف می‌کنند که کار بسیار بزرگی است. البته ما نیز به‌عنوان یک ایرانی به آن افتخار می‌کنیم. در کنار این مزارع، ما در سراسر ایران گلخانه‌هایی اجاره می‌کنیم تا محصولات‌مان را آزمایش کنیم.
به جز روز مزرعه‌ای که در گرگان داریم، در استان‌های دیگر نیز روز مزرعه را برگزار می‌کنیم و از کشاورزانی که به ما کمک کرده‌ و مشتریان ما هستند در آنجا قدردانی می‌شود.

تولید کود
رحمتی در ادامه عنوان می‌کند: در مجموعه تولیدات‌مان کود هم تولید می‌کنیم و طیف گسترده‌ای از کودها مانند: هیومیک‌ها، جلبک‌های دریایی، فولیک‌اسید، آمینواسید، NPKهای مختلف، MAP ،DAP و ... را هرکدام که امکان ساخت آن در داخل باشد تولید وگرنه از اروپا و شرکت‎های مهم وارد می‌کنیم. در این مورد هم همه سعی‌مان بر این است که محصولات باکیفیت بالا را تولید یا وارد نمائیم.

گلایه از تقلب بعضی شرکت‌ها
رحمتی با بیان اینکه علاوه بر صادرات، در سراسر ایران بیش از 200 نمایندگی مختلف برای محصولاتمان داریم و به‌صورت مویرگی فعالیت می‌کنیم، گفت: متأسفانه به وفور اتفاق افتاده که بعضی از اشخاص محصولات بی‌کیفیتی را با برچسب‌های شرکت ما تولید می‌کنند که زیان بسیاری به نیک‌نامی شرکت ما وارد می‌کنند. حتی اگر زیان‌های مادی این کار را هم نادیده بگیریم، زیان‌های معنوی این رفتارها را نمی‌توان تحمل کرد؛ چون این‌ها به اسم و برند شرکت ما صدمه وارد می‌نمایند.
اشاره به برخی مشکلات
این تولیدکننده مطرح نهاده‌های کشاورزی کشورمان در اشاره به بعضی مشکلات کاری می‌گوید: الان نزدیک هفت ماه است که شرکت‌های سم‌سازی ارز مورد نیازشان برای تکنیکال‌ها را دریافت نکرده‌اند. به‌علت وقفه‌ای که در تخصیص ارز به واردکنندگان و تولیدکنندگان سم اتفاق افتاده، مطمئناً عرضه سم در آینده با کمبود جدی مواجه خواهد شد. پس لازم است که هرچه سریع‌تر اقدامات اساسی صورت بگیرد.
در حال‌حاضر سازمان حفظ‌نباتات تعداد زیادی ثبت سفارش دارد که به بانک مرکزی تحویل نداده است. چنانچه هم اکنون ارز لازم تخصیص یابد سموم موردنظر تا چهار ماه دیگر به دست ما نخواهد رسید. لذا، لازم است که یک حرکت جدی و عاجل در این زمینه صورت بگیرد.

تولید تکنیکال‌ها توجیه ندارد
رحمتی در مورد تکنیکال‌ها می‌گوید: تولید تکنیکال‌ها هزینه بالایی دارد و اگر قرار است که تکنیکال‌ها را تولید کنیم باید بازارهای خارجی هم داشته باشد؛ چون هزینه ایجاد کارخانه و مواد اولیه آن بالا است. برای ساخت تکنیکال‌ها باید ابزار کار لازم جهت صادرات به بقیه دنیا را نیز داشته باشید و گرنه تولید تکنیکال در ایران فقط برای مصرف داخلی مقرون به صرفه نیست و با توجه به شرایط فعلی به جز یکی دو مورد جزئی توجیه فنی ندارد. از طرفی، برای بعضی از مواد اولیه هم مشمول تحریم‌های شدید هستیم.
تولید تکنیکال‌ها باید متنوع باشد تا اگر محصولی در دنیا از رده خارج شد بتوانید به کار ادامه دهید.
تا زمانی که تحریم‌ها وجود دارند و مشکلات عدیده در زمینه تولید وجود داشته باشد و دولت حمایت‌های گسترده از تولید نکند، شخصاً هیچ توصیه‌ای برای تولید تکنیکال‌ها ندارم.

ارتباط با دانشگاه
این فعال حوزه نهاده‌های کشاورزی، در بخش دیگری از صحبت‌هایش در گفت‎و گو با مجله «دام و کشت و صنعت»، ضمن بیان اینکه با دانشگاه ارتباطات خیلی خوبی داریم، گفت: با دانشکده کشاورزی گرگان پروژه‌های مشترک زیادی داشته‌ایم و حتی بعضی از پایان‌نامه‌ها را هم ساپورت کرده‌ایم.

کیفیت سقف ندارد
رحمتی با توجه به اینکه کیفیت تولید حد نهایی ندارد و هرچه قدر هم که کیفیت کار شما بالا باشد، باز هم می‌توانید آن را بالاتر ببرید، گفت: برای ما سخت است که اجناس خارجی وارد کشورمان شود، در حالی که خودمان توانایی تولید آن را در داخل داشته باشیم.

کار گروهی را می‌پسندم
رحمتی در مورد تمایلش به کار گروهی می‌گوید: اصلاً کار ما، کار گروهی است. من به کار گروهی خیلی اعتقاد دارم. متأسفانه ما ایرانی‌ها در کار گروهی زیاد خوب نیستیم، مثلاً در ورزش که نگاه می‌کنیم، ورزش‎های فردی بهتر از ورزش‌های گروهی پاسخ می‌دهند. اما در اینجا تمام کارها به‌صورت گروهی و تیمی انجام می‌شود که شخصاً این روش کار کردن را بسیار می‌پسندم. گروه‌ها و تیم‌هایی در سیستم خودمان تشکیل می‌دهم و البته تا حدود زیادی نیز به آن‌ها استقلال کاری داده می‌شود.

لزوم توجه دولت به بخش خصوصی
اگر دولت به بخش خصوصی استقلال بدهد و با مهربانی روی کار آن‌ها نظارت کند، بخش تولید راه خواهد افتاد و خودبخود بسیاری از مشکلات کشور رفع می‌شود. در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که ما برای یک مجوز ساده باید کلی وقت بگذاریم و هزینه بدهیم.
افزون بر 40 تن علف‌کش گندم از شرکت  سینجنتا وارد کرده‌ایم که هفت ماه است در گمرک باقی مانده است. آن هم در زمانی که در کشور شدیداً با کمبود این سم مواجه بوده‌ایم.
شرکت  سینجنتا با اعتمادی که به ما داشت، بلافاصله به درخواست ما پاسخ داد اما محصول در گمرک باقی مانده است، فصل کشت گندم و زمان استفاده از این سم هم گذشته است. این‌گونه جلو پای یک تولیدکننده داخلی سنگ‌اندازی می‌شود.
ما این محصول را با ارز دولتی وارد کرده‌ایم و منابع مملکت برای آن هزینه شده است. حتی ارز دولتی را هنوز دریافت نکرده‌ایم. توقع من این است که حداقل اجازه داده شود این کالا را وارد و در انبارهای استاندارد خودمان نگهداری کنیم.
در مورد دیگر، 40 تن بذر سوئیسی ذرت ما 6 ماه در گمرک معطل بود و بعد از 6 ماه ترخیص شد. این 40 تن بذر چقدر امکان تولید ذرت در این شرایط تحریم را داشت که متأسفانه معطل مانده و به دست کشاورز نرسیده است.
رحمتی با بیان اینکه در بسیاری از کشورها ثبت سموم را با نتیجه آزمایشاتی که خود «سم‎ساز» انجام می‌دهد، صادر می‌کنند، گفت: باید بعضی از کارها به بخش خصوصی محول شود و برای این کار هم باید اراده‌ای وجود داشته باشد. بخش خصوصی قادر است کمک‌های بسیاری به اقتصاد، تولید و مدیریت کشور بنماید.
وی افزود: برای بسیاری از مشکلات راهکار وجود دارد. به‌عنوان مثال، سازمان حفظ‌نباتات باید از هر سم وارداتی نمونه‌گیری و تست می‌کرد و هنگامی که از نتیجه آن مطمئن می‌شد، اجازه ورود می‌داد که در این مدت کالا در گمرک معطل می‌ماند.
در حال حاضر دیگر این کارها صورت نمی‌گیرد و در فضای رقابتی این دغدغه سازمان حفظ نباتات رفع شده است چون در یک بازار رقابتی کسی محصول بی‌کیفیت به دست مصرف‌کننده نمی‌دهد.

توان تولید بیش از 95 درصد سموم مورد نیاز را داریم
عضو هیأت‌مدیره انجمن سم می‎گوید: اگر به بخش خصوصی اعتماد کنند ما توان تولید و تأمین بیش از 95 درصد سموم مورد نیاز کشور را داریم. مگر نه آن که بنا به دستور رهبری هر جنسی که امکان تولید در داخل دارد را نباید وارد کنیم؟! ما هم می‌گوییم که هر جنسی که امکان تولید آن در داخل وجود دارد، هیچ دلیلی برای واردات آن نیست. جنسی که ما مواد اولیه و امکان ساخت آن را نداشته باشیم، بحث دیگری است، اما برای 90 درصد سموم، امکان تولید در داخل کشور وجود دارد. حال چرا ما باید این همه یارانه به تولیدکننده، کارگر و شرکت‌های خارجی بدهیم برای ما مشخص نیست!

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۴۱- تیر ۱۳۹۹