بی‌مسئولیتی سازمان «برنامه و بودجه»
نسبت به توسعه گلخانه‌ها
طرح مهجور توسعه گلخانه‌ها

طرح توسعه گلخانه‌ها یکی از طرح‌های محوری و اولویت‌دار وزارتخانه جهاد کشاورزی است که البته با توجه به مشکلاتی که در زمینه کمبود آب و خشکسالی‌های طولانی مدت و از آن مهم‌تر فرسایش خاک و ... وجود دارد، یکی از طرح‌هایی است که به‌صورت هوشنمدانه در وزارت جهاد کشاورزی با اولویت بالا دنبال می‌شود.
 وزارتخانه سیاست "هر سال 5 هزار هکتار ساخت گلخانه" را در چشم‌انداز کاری خود دارد که البته الحق و الانصاف اهتمام ویژه‌ای هم به این موضوع نشان داده و می‌دهد.
صحبت از مزایا و اهمیت اجرای گلخانه‌ها در شرایط فعلی کشاورزی ما خود نیاز به یک بحث بلند بالایی دارد که در شماره‌های گذشته به دفعات موضوع مطالب و نوشتارهایی در مجله بوده است و مزایای آن بر اهل فن پوشیده نیست و قصد پرداختن به آن نداریم و فرض را بر آن می‌گیریم که در اهمیت توسعه گلخانه‌ها اشتراک نظر وجود دارد.
اساساً به اسناد بالادستی کشور نظیر برنامه ششم توسعه و نیز قوانین بودجه سنواتی کشور نیز که رجوع شود در جای جای این اسناد، رد پای اهمیت پرداختن به موضوع گلخانه‌ها چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم دیده می‌شود که نشان از آگاهی تنظیم‌کنندگان این اسناد از اهمیت گلخانه‌ها و انتقال بخشی از کشت، از فضای باز به فضای گلخانه‌ای است. 
حال با توجه به نقشی که گلخانه‌ها در ایجاد اشتغال و افزایش کارایی مصرف نهاده‌ها، به‌خصوص نهاده‌هایی نظیر خاک، آب، کود و ... داشته و نیز ظرفیت‌های بالای اشتغال‌زایی آن‌ها در کشور و افزایش تولید، آنچه مسلم است ضرورت سرمایه‌گذاری و توجهی حتی بیشتر از ویژه به این صنعت و سوق دادن سرمایه‌ها و پتانسیل‌ها به سمت تولیدات گلخانه‌ای امری بسیار حیاتی است.
از طرفی چنانچه می‌دانید جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش‌های کشاورزی به دلایل مختلفی از قبیل ریسک بالا و سودآوری کم و ... نه تنها در ایران که در همه دنیا نسبت به سایر حوزه‌های اقتصادی و تولیدی بالاتر و تمایل به سرمایه‌گذاری در این بخش کم‌تر است. علی‌الخصوص که این موضوع در کشور ما به دلایل مختلف شاید از نُرم و اندازه جهانی هم شدت و حدّت بیشتری هم دارد.
پس در چنین شرایطی برای ترغیب به جذب سرمایه‌ها در بخش کشاورزی، کمک‌های ویژه دولت را طلب می‌کند؛ چراکه در این بخش از یک طرف با امنیت غذایی جامعه مواجه هستیم و از دیگر سو شرایط زیست محیطی حاکم بر کشور است که ما را به این کار مجاب می‌کند.
توجه به موضوعاتی که در قبل به‎طور خلاصه بیان شد؛ باعث گردید تا در برنامه‌های مدیریتی کشور، توسعه کشت گلخانه‌ها به‌صورت ویژه مد نظر قرار گیرد و به‌عنوان یکی از برنامه‌های راهبردی وزارت جهاد کشاورزی تعریف شود. چنانچه از طرف این وزارتخانه البته به پشتوانه بودجه‌هایی که در ردیف‌های مشخص برای آن در نظر گرفته شده بود، سعی به حمایت از توسعه گلخانه‌ها از طریق پرداخت تسهیلات ارزان قیمت برای این منظور نمود.
بودجه‌هایی که قرار بود در اختیار بانک‌های عامل این حوزه مخصوصاً بانک کشاورزی قرار گیرد تا وزارتخانه جهاد کشاورزی نیز با بررسی شرایط متقاضیان آن‌ها را به بانک‌ها معرفی و تسهیلات در اختیارشان قرار گیرد.

کوتاهی سازمان برنامه و بودجه
در ارائه اعتبارات مصوب
با وجودی که وزارت جهاد کشاورزی و مخصوصاً معاونت باغبانی وزارتخانه که متولی طرح توسعه گلخانه‌ها می‌باشد در حوزه کاری خود به‌صورت جدی هر آنچه لازم بوده در این زمینه به کار بسته‌اند تا شاید کشاورزی و کشور از توسعه گلخانه‌ها طرفی بربندد اما آنچه از شواهد امر و از دیده‌ها و شنیده‌های کارشناسان و خبرنگاران مجله «دام و کشت و صنعت» بر می‌آید، سازمان برنامه و بودجه کشور در اختصاص اعتبارات مشخص شده برای گلخانه که به تصویب مراجع ذیصلاح هم رسیده و به صورت قانون درآمده است، به‌طور جدی کوتاهی و اهمال‌کاری می‌نماید. 
گویا سازمان برنامه و بودجه هنوز به اهمیت حیاتی طرح توسعه گلخانه‌ها برای کشور پی نبرده که سرسری و بی‌اعتنا از کنار آن عبور می‌کند. با وجود جدیتی وزارت جهاد کشاورزی و پیگیری‌های متعدد اما متأسفانه سازمان برنامه و بودجه برخلاف قوانین مصوب بودجه‌ای که آن سازمان را مکلف به تأمین اعتبارات مورد نیاز برای توسعه گلخانه‌ها به‌عنوان یک طرح محوری در تأمین امنیت غذایی کشور و نیز طرحی که در راستای حفاظت از منابع آب و خاک تعریف شده است، کوتاهی می‌نماید.
آمارها نشان می‌دهد که پرداخت نشدن تسهیلات بانکی یک عامل مهم در جهت کندی روند اجرای گلخانه‌ها در کشور است که علت را باید در سهل‌انگاری سازمان برنامه و بودجه در تأمین اعتبارات مصوب و مورد نیاز دانست. 
تا آنجا که این موضوع به دفعات از سوی وزارت جهاد کشاورزی پیگیری شده اما سازمان برنامه و بودجه به اعتنایی به موضوع نکرده است و باعث شده تا این همه برنامه‌ریزی، صرف هزینه و اقدامات وزارت جهاد کشاورزی که در این راستا انجام شده، بلاتکلیف و بدون استفاده بماند. تلاش‌هایی که این وزارتخانه در جهت ترویج توسعه گلخانه‌ها و تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در گلخانه‌ها انجام شده با کوتاهی و عدم حمایت و همکاری سازمان برنامه و بودجه نه تنها بلااستفاده می‌ماند بلکه باعث رویگردانی بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در این بخش و بی‌اعتمادی به آن خواهد شد ضمن بی‌خاصیت کردن نتایج تلاش‌های وزارت جهاد کشاورزی، شاید نتیجه عکس بدهد و جلب اعتماد دوباره بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در صنعت گلخانه را کاری به مراتب سخت و انرژی‌بر تبدیل نماید.

برنامه‎های اجرا شده در سال 98
در یازده ماهه‌ی اول سال 98 با توجه به برخی گزارش‌ها، 9186 طرح گلخانه‌ای با مبلغ تسهیلات درخواستی 150 هزار میلیارد ریال، برای دریافت تسهیلات گلخانه‌ای ثبت نام کرده‌اند که از این مقدار 4344 طرح گلخانه‌ای (47 درصد کل طرح گلخانه‌ای ثبت‌نام شده) به مبلغ 97691 میلیارد ریال (معادل 31 درصد کل میزان تسهیلات درخواستی ثبت‎نام شده) به بانک‌های عامل جهت دریافت تسهیلات معرفی شده است.
حال از این تعداد طرح‌های معرفی شده، 882 طرح (معادل 20 درصد معرفی شده‌ها) به مبلغ 15240 میلیارد ریال (معادل 17 درصد مبلغ معرفی شده‌ها) در بانک‌های عامل مورد تصویب قرار گرفته است. 

خوداجرایی بعضی طرح‌ها
همچنین طی 11 ماهه ابتدای سال 98 از حدود 2800 هکتار گلخانه‌های اجرا شده در کشور، 47 درصد به‌صورت خود اجرایی و کاملاً با سرمایه شخصی متقاضیان و 53 درصد از طریق تسهیلات بانکی انجام گرفته است.
به خوبی مشاهده می‌شود که از میزان گلخانه‌های اجرا شده طی سال 98، در حدود نصف این مقدار با سرمایه شخصی افراد بوده و فقط 50 درصد آن‌ها تسهیلات دریافت کرده‌اند. در حالی‌که مطابق آمارها در «سامانه یکپارچه تسهیلات اعتباری» (سیتا) افراد متقاضی دریافت تسسهیلات گلخانه‎ای به مراتب بالاتر از این بوده که به دلیل عدم همکاری سازمان برنامه و بوده بلاتکلیف مانده است.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۳۸- اسفند ۱۳۹۸