برگی از مطالب

گنجینه 20 ساله

سال دوم، شماره هفتم و شماره هشتم

زمانی که در مهر سال 77  اولین شماره نشریه دام، کشت و صنعت به چاپ رسید شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که نشریه‌ای در حال شکل‌گیری است که با مباحث کارشناسی و تخصصی گاها بتواند وزارت جهاد کشاورزی را به چالش کشیده و خط‌مشی برای آن ارائه دهد. 
حال پس گذشت بیست سال از چاپ این نشریه بر آن شدیم تا نگاهی کوتاه و گذرا به مطالب آن روزگار و معضلات آن روزگاران کنیم؛ تا بدانیم دغدغه‌های وزارتخانه در آن زمان چه بود و برنامه‌های بلند مدت و کوتاه مدت آن چه میزان به تحقق رسیده است.
مطالبی که شاید در ذهن کمتر کسی مانده باشد؛ اما باعث تأسف است که بعضی از آن‌ها هنوز به‌عنوان مسئله‌ای در حال بررسی و یا حل شدن است. 
مطالب منتخب این شماره از هفتمین و هشتمین شماره مجله در سال 1379 است که تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.

معمار و ناجی کشاورزان ایران چه کسی خواهد بود؟
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 4)
دولت در تاریخ 11/12/1365 با تهیه یک لایحه تحمیلی و به ظاهر برای حذف بورکراسی پیشنهاد کرد تا وزارت کشاورزی منحل و کلیه وظایف، اختیارات، کارکنان و دارایی‌ها - اعتبارات و تعهدات آن به وزارت انقلابی جهاد سازندگی منتقل شود. 
صاحب نظران معتقدند با توجه به شکست بعضی از سیاست‌ها و برنامه‌های فعلی یک دهه اخیر در هر دو وزارتخانه و در مواردی ملوک‌الطوایفی شدن بخش‌ها و آمار نه چندان روبه افزایش تولیدات، می‌بایست یک تیم از مدیران کارکشته و با لیاقت، در رأس آن‌ها یک نیروی شایسته وزارت، وجود داشته باشد. مسئولیت را به دور از سلایق شخصی به عهده گرفته و با هماهنگی کامل، کشور با استعداد از نظر آب و زمین و آفتاب اما کم استعداد از نظر مدیریت کشاورزی را به سر منزل مقصود برساند. قدر مسلم این که وزیری باید برای وزارت بزرگ کشاورزی جدید مطرح شود که حتما در وزارتخانه کار کرده باشد تا با کارشناسان و مدیران ستادی و صف آن آشنایی کامل داشته باشد. از حُسن مدیریت، درایت و کفایت در جمع‌آوری مدیران میانی و بهره‌گیری از آنان جهت ارتقاء بخش بهره‌مند باشد. اشتها به هیچ‌گونه سیاسی بازی یا سوءاستفاده یا سوءمدیریت در هیچ زمانی نداشته‌باشد تا سایر مدیران به وی به دیده احترام بنگرند. قطعا و حتما تحصیلات کشاورزی داشته‌باشد تا به کیفیت دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها و فارغ‌التحصیلان آن‌ها اشراف کامل داشته‌باشد. 

سموم شیمیایی، بزرگ‌ترین مخرب طبیعت 
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 8)
گذشتگان ما از مرحله ضدعفونی بذر تا تولید محصول همواره برای کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز از روش‌های ساده و به کارگیری مواد طبیعی استفاده می‌کردند.  به‌عنوان مثال: بذرها را در ادرار گاو به مدت کوتاه آغشته می‌کردند و یا بذرها را دود می‌دادند. 
روش‌هایی که برای از بین بردن آفت‌هایی مثل شته و کنه به کار می‌بردند عبارت بود از: 
1- خاکستر چوب مو یا آب حنظل کوبیده شده یا سرگین گاو را در آب مخلوط کرده و آن‌ها را به درخت می‌پاشیدند. (حنظل یا هندوانه ابوجهل، هندوانه وحشی است که آبی بسیار تلخ دارد). 
2- در مورد آفت خطرناکی مانند ملخ از آب چشمه‌هایی مخصوص استفاده کرده و آن را به مزارع هدایت می‌کردند. از آنجا که سارها به این نوع آب علاقه داشتند به دنبال آب کشیده شده و با اشتها به شکار ملخ‌ها می‌پرداختند و آن‌ها را از بین می‌بردند. معروف‌ترین این چشمه‌ها در ناحیه سمیرم اصفهان قرار دارد. آب این چشمه امروز نیز به نام آب ملخ معروف است. بهتر است روش‌های ساده و طبیعی زیر را به کار بست: 
1- هرس به موقع و درست درختان 
2- کاشت درختان با فاصله مناسب 
3- کندن درختان آلوده و قطع شاخه‌های خشکیده و سوزاندن آن‌ها. 
4- جمع‌آوری و سوزاندن میوه‌های آلوده از انبارها و زیر درختان. این روش در مورد آفت زنبور مغزخوار بادام بسیار موثر است. 
5- دفن‌کردن برگ‌های خزان‌زده با انجام شخم در پاییز.
6- زمان شیوع آفت‌ها و طریقه خسارت شناسایی شود. 
7- شناسایی حشرات مفید و شکارگر آفت‌ها. 
8- از بین نبردن کفش دوزک‌ها که حشرات مفید و شته‌خوار هستند. 
9- اقدام به سمپاشی، آخرین راه مبارزه با آفت‌ها، بیماری‌ها و علف‌های هرز باشد.

تهران، پایتخت آلودگی 
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 10)
چه کسی تصور می‌کرد که این مکان خوش آب و هوای ییلاقی دهه 1200 به یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان مبدل شود. 
به طور کلی جهت کاهش و جلوگیری از ادامه روند آلودگی هوا در تهران، پیشنهادهایی به صورت زیر ارائه شده که امید است با به‌کارگیری آن‌ها بتوانیم گامی در جهت رفع این معضل برداریم: 
1- ایجاد کمربند سبز در اطراف شهر تهران 
2- ایجاد مترو، تراموا و... برای کاهش ترافیک در سطح تهران
3- تعویض اتومبیل‌های فرسوده 
4- گازسوز کردن وسایل نقلیه و معاینه فنی اتومبیل ها. 
5- ایجاد فضای سبز و آب‌نماها به‌عنوان جاذب مواد آلاینده هوا
6- شناور کردن ساعت‌های کار کارکنان شهر تهران در جهت کاهش ترافیک 
7- انتقال صنایع و کارخانه‌های آلاینده به خارج از محدوده شهر تهران و عدم ساخت و ساز این صنایع تا شعاعی مناسب و معقول 
8- از همه مهم‌تر، اعمال سیاست‌های مدبرانه و برخورد با متخلفان به طور جدی. 

اجازه دهید غذای شما اولین دارویتان باشد 
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 22)
به طور تقریبی 10 درصد همه غذاهای جدیدی که در اروپا معرفی شده‌اند، دارای منابعی برای تندرستی بوده‌اند مانند: مارگارین‌های کم‌کننده کلسترول، برنج‌هایی که کم آلرژیک هستند و شیر با میزان فسفر کم. ایزوفلاون فیتواستروژن‌ها که ممکن است اثر محافظتی بر ضد بیماری‌های سرطان و تصلب شرایین داشته‌باشند. به‌طور عمده در دانه سویا و محصولات پروسه شده از سویا به‌دست می‌آید.  کلم بروکسل و دیگر اعضای خانواده کلم‌ها مانند (کلم، بروکلی و گل کلم) دارای خاصیت حفاظتی بر ضد بیماری‌های تخریبی حفاظتی نظیر؛ سرطان و بیماری‌های عروقی - قلبی می‌باشند. 
گروهی از ترکیبات پلی فنلیک هستند که در گیاهان مشترک بوده و دارای خاصیت محافظتی بر ضد بیماری‌های سرطانی و قلبی هستند. گونه‌های اصلی فلاونوییدها (فلانول‌ها، فلاون‌ها و فلاونون ها) در گیاهان، سبزیجات و چای سبز و سیاه وجود دارند.  پس از مطالعات فراوان، ارتباط بین غذاهای غنی از بتاکاروتن و کاهش میزان سرطان‌های پیشرفته به خصوص سرطان ریه پیدا شد.  استاگزانتین که در زرده تخم مرغ‌های غنی شده وجود دارد دارای اثرات ضد ترکیبات سرطان‌زا می‌باشد. آنزیم معکوس‌کننده آنژیوتنسین یک عامل کنترل‌کننده فشار خون می‌باشد و عمل آن موجب کاهش فشار خون سطحی می‌شود. 
بازدارنده‌های ACE یک پیتید اصلی هستند که در طی هیدرولیز پروتئین‌های غذایی نظیر شیر، آب پنیر تخمیر شده و بعضی از حبوبات و بقولات به دست می‌آید.

کاربرد کشت بافت در اصلاح گندم 
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 24)
تکنیک کشت بافت و سلول‌های گیاهی و مهندسی ژنتیک می‌تواند در بعضی موارد، دوره 10 تا 15 ساله اصلاح نباتات را به حدود 3 سال کاهش دهد. 
هر سلول یک گیاه، دارای قابلیت ژنتیکی برای تولید یک گیاه کامل می‌باشد. به طور اصولی بهترین بافت‌هایی که در کشت بافت گندم، مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل مریستم نوک ساقه، نوک ریشه، گره‌های ساقه، قسمت‌های مختلف خوشه، جنین‌های بالغ و نارس و بساک می‌باشند.  در تکنیک کشت بافت، اولین قدم، ایجاد کالوس می‌باشد. در گندم با بررسی‌های بسیاری، مشخص شد که اگر از هورمون 2.4-D استفاده شود، به مراتب نتایج مثبت‌تری به‌دست می‌آید. در ضمن اگر از سیتوکنین‌ها استفاده شود از رشد کالوس جلوگیری می‌شود و از طرفی درخصوص ریشه‌زایی گندم به‌راحتی با حذف تدریجی اکسین یا استفاده از ضداکسین امکان‌پذیر است اما رشد ساقه از مسیر ارگانوژنز یا امبریوژنز بسیار نادر و غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. 

بهداشت و بیماری‌های ماهیان آکواریوم آب شیرین 
(گزیده‌ای از مجله شماره 7 و 8، صفحه 31)
به دلیل دور بودن آکواریوم از منابع بیماری‌زا، اگر کنترل و مدیریت داخل آکواریوم با بیولوژی ماهی آکواریوم متناسب باشد هرگز ماهیان داخل آن بیمار نمی‌شوند. مدیریت عوامل زیر با توجه به بیولوژی ماهی، ضروری به نظر می‌رسد: اکسیژن کافی، درجه حرارت مناسب، نور کافی، pH مناسب، نبودن هرگونه فلز بدون روکش در آکواریوم، از بین بردن کلر آب قبل از افزودن به آکواریوم، وجود گیاه کافی در آکواریوم، تغذیه صحیح از نظر نوع غذا، نحوه و دفعات غذاخوری در روز. گاهی سطح بدن ماهیان در اثر ضربه و صدمه مکانیکی زخم می‌شود. بهترین روش مداوا، افزایش درجه حرارت آکواریوم و مالیدن پنبه آغشته به مرکورکروم 2 درصد به محل زخم است. برای ضدعفونی آکواریوم، ابتدا مخزن را به‌طور کامل تخلیه شود.
اگر هنگام تخلیه، برخی از گیاهان صدمه دیدند بهتر است آن‌ها را دور بریزیم. در صورت امکان، بهتر است سنگ و ماسه کف آکواریوم را عوض کنیم. یکی از بهترین داروهایی که می‌توان برای ضدعفونی آکواریوم مصرف کرد، پرمنگنات پتاسیم(به‌ازای هر 10 لیتر آب، یک گرم) است. پس از به‌هم زدن محلول بهتر است آکواریوم را 24 ساعت به همان حال نگهداریم و هرچند ساعت، یک‌بار بهم بزنیم.

نشریه دام و کشت و صنعت - شماره  ۲۲۰ - سال ۱۳۹۷